Brodeloze kunsten (De markt of de marge)
“Sommige mensen houden van thrillers of van westerns of van horrorfilms. Ik houd van films die geld opleveren”, zei de bedrijfsleider van de bioscoop waar ik als student in het pre-yuppentijdperk werkte. Destijds was ik verrast, om niet te zeggen gechoqueerd door zijn woorden. Zo’n banale visie was ik nog nooit tegengekomen.
Maar zo tegendraads en plat als zijn mening me destijds voorkwam, zo alledaags vind ik zijn smaakopvatting nu. Een kwestie van gewenning, denk ik. Want dat is tegenwoordig de gangbare opvatting: kunst moet geld opleveren, in elk geval zo veel dat de kunstenaar in zijn levensonderhoud kan voorzien. Lukt dit niet, dan heeft zijn kunst geen bestaansrecht. Niet dat er een verbod op komt, maar de artiest zal een beroep moeten doen op andere bronnen van inkomsten. En aangezien je met particuliere sponsoring (zeker bij kapitaalintensieve kunstuitingen als films) maar zelden uit de kosten komt, zit er voor de arme artiest hoogstwaarschijnlijk niets anders op: hij moet zich commerciëler opstellen of wegkwijnen. Het is de markt of de marge.
Destijds kon ik niet precies beargumenteren waarom ik het oneens was met mijn bedrijfsleider, en ik vind het nog steeds moeilijk. Maar in het kort komt het hier op neer. Het argument dat je rekening moet houden met je publiek is best redelijk. Maar een kunstwerk is geen gewoon gebruiksvoorwerp – misschien wel integendeel, in elk geval is het ‘nut’ en het ‘rendement’ van kunst hoogst twijfelachtig – en dus doe je de kunst ook geen recht met een bedrijfsmatige benadering. Waartoe dient kunst dan? Hoe bepaal je wat een kunstwerk waard is? En hoe onderscheid je goede van slechte kunstwerken als de tucht van de markt geen goede graadmeter is?
Tja. Geen idee eerlijk gezegd. Ik ben er dus ook niet van overtuigd dat het slecht is dat het mes in de kunstsubsidies wordt gezet (ook niet dat dit juist wenselijk is, trouwens). Wel zou ik het jammer vinden als marktgerichte, commerciële kunst de overhand kreeg. Wat niet wegneemt dat ik me bijzonder verheug op de nieuwe Harry Potter-film.