Controverse (Over Munich)
Op z’n minst getuigt het van moed van Steven Spielberg om Munich te maken. Het is nogal wat, om een beladen onderwerp als de Joods-Palestijnse oorlog tot onderwerp van een speelfilm te nemen.
Aan de andere kant: controversiële onderwerpen staan altijd garant voor veel publiciteit en veel publiek.
Niet dat Spielberg een knieval voor het publiek heeft gemaakt. De tijd van de ‘feel good movies’ à la E.T. lijkt hij voorgoed achter zich te hebben gelaten, en zijn talent om een spannend verhaal te vertellen staat nu in dienst van een hoger doel. Spielberg wil niet meer puur vermaak bieden, hij wil zijn visie op het Middenoosten-conflict uitdragen met al zijn niet onaanzienlijke beeldende vermogens.
Alhoewel: ‘eager to please’ is Spielberg nog altijd. Een werkelijk rauwe film, waarvan je kotsend de bioscoop uitloopt, waarvan je nachtmerries krijgt, die je vooroordelen onderuit haalt – zo’n film hoeven we van Spielberg niet te verwachten. Nee, Spielberg is geen Kubrick. Hij brengt de voortetterende oorlog tussen Joden en Palestijnen terug tot een overzichtelijk, menselijk conflict. Alsof er niet meer aan de hand is daar: Hoe zit het met de botsende ideologieën van de twee partijen? Welke rol speelt de aanwezigheid van olie in het Midden-Oosten? Valt er niet meer te zeggen over de rol van Amerika?
En dan de boodschap van Munich, daaruit spreekt een ontzagwekkende levenswijsheid. Voorzover je van een boodschap kunt spreken, want Spielberg waakt ervoor het vingertje te heffen. Inzicht is voor hem belangrijker dan een oordeel. Moet je kwaad met kwaad vergelden?, vraagt hij zich af. Mag je terroristen doden? Vragen die hij weigert bevestigend te beantwoorden. Hij laat zien dat achter iedere terrorist een mens schuil gaat, en in ieder mens een potentiële terrorist. Als de Joden en Palestijnen dat nu eens zouden inzien, als ze maar een beetje begrip voor elkaar zouden hebben – zouden de strijdende partijen dan niet nader tot elkaar kunnen komen?
Alleen is Munich niet alleen ‘voorbij goed en kwaad’, de film is ook ‘vlees noch vis’. Een film zonder echte helden en zonder volboedschurken, wat is dat voor draaikonterij! Spielberg heeft gezegd dat hij met Munich geen vrienden zou maken – maar het is nog veel erger, hij vervreemdt de kijker van zich. Je blijft in verwarring en onzekerheid achter na het zien van deze film. Als dat wijsheid is, is het dan niet beter om onwijs te blijven? Wat koop je er voor? Hoe moeten we reageren op de politieke opmars van Hamas? Op het wegvallen van Sjaron? Steven – ‘all you need is love’ – Spielberg weet het ook niet.
Munich is een behoorlijk pro-Palestijnse film. Het is een nogal pro-Israëlitische film. Niet zo’n beste film. Geweldige film.