Copy/Paste (De stijl van een moderne terrorist)

Copy/Paste (De stijl van een moderne terrorist)

Zo, hè hè, eindelijk het verzamelde werk van de tot voor kort onbekende auteur Andrei Breivik uit. Hoewel Breivik naar mijn weten geen schrijversloopbaan ambieert (hij heeft in elk geval een heel ander carrièrepad gekozen), kan zijn werk onder kenners op enige waardering rekenen. Een beetje langdradig, is de consensus, maar een goede eindredacteur had er wel wat van kunnen maken. Zijn teksten zijn in elk geval begrijpelijker dan die van een warhoofd als Mohammed Bouyeri. Een massamoordenaar die een beetje kan schrijven, wie had dat gedacht?!

Toch zijn de overeenkomsten tussen het werk van Breivik en dat van Mohammed Bouyeri en vele andere mannen van de (mis)daad zeker zo groot als de verschillen. Het is grotendeels knip- en plakwerk, van je ‘select all’, ‘copy’ en ‘paste’. Breivik neemt hele passages van liberale filosofen als John Stuart Mill en Edmund Burke, zoals Mohammed Bouyeri zijn aanslag op de filmer Theo van Gogh rechtvaardigde met hele lappen tekst van de profeet Mohammed, Plato, Machiavelli en Socrates.

Nee, dan een illustere revolutionair als Karl Marx: Das Kapital mag dan niet om doorheen te komen zijn, hij schreef zijn teksten wel grotendeels zelf, slechts hier en gekruid met een citaat. Hitler, Lenin, Mao, de leden van de Baader Meinhoff Gruppe/de RAF: hun ideeën waren misschien niet fris en al helemaal niet origineel, ze namen wel de tijd om ze zelf te formuleren. En hoe beroerd geschreven en lachwekkend ook (“Onze voornaamste plicht is niet nog meer bloemen te naaien op zijde, maar kolen te bezorgen aan hen die bevriezen”- Mao), je weet: de tekst is afkomstig van de auteur die op de omslag van het boek vermeld staat, niet van iemand die in zijn schaarse tijd (er moet dood en verderf worden gezaaid!, de aanslagen roepen!) wat teksten uit een filosofische encyclopedie heeft samengeraapt.

Ergens in de jaren tachtig, negentig moet de overgang naar het copy/paste-tijdperk zich hebben voltrokken, van analoog kopieerapparaat en schrijfmachine naar digitale computer, tekstverwerker en internet. Met als belangrijkste verschil dat je tegenwoordig veel makkelijker op een – heet dat zo? – veel hoger aggregatieniveau kunt werken dan vroeger.

Zoals ook in de muziek is gebeurd. Ooit moest je als muzikant zelf een fluit uit hout kunnen snijden om noten voort te brengen, in de periode daarop hoefde je alleen je instrument te beheersen. Tegenwoordig hoeft zelfs dat niet meer, en kun je de samples aan elkaar rijgen. Je onderscheidt je niet meer door je vakmanschap – iedereen kan hetzelfde geluid produceren – maar … door je, ja wat eigenlijk? Door je compositorisch vermogen, door je ‘smaak’, door je ‘creativiteit’? Door je vermogen om uit allerlei voor iedereen verkrijgbare, waardeloze ‘onderdelen’ en bijzonder, waardevol ‘geheel’ te smeden in elk geval.

Warhoofden kunnen dat niet, maar ook een koele rationalist als Breivik slaagt er m.i. niet in. Zijn manuscript mag dan een consistent geheel zijn, sprankelen doet het niet. Hij slaagt er maar niet in boven de gretig ingelijfde originelen uit te stijgen. Misschien had hij wat zuiniger met zijn citaten moeten zijn, misschien had hij minder prominente auteurs moeten kiezen, misschien is het tegenwoordig ook wel moeilijker om origineel te zijn dan in het pre-copy/paste-tijdperk. Geloof me, de omvang van zijn werk mag dan Tolstoijaanse proporties hebben, je kunt je beter aan ‘Oorlog en Vrede’ vermeien dan ‘2083 – een Europese Onafhankelijkheidsverklaring’ doorworstelen. Zonde van mijn tijd, die 1500 pagina’s tweedehands gewichtigdoenerij. Nu ik ze alle 1500 gelezen heb, kan ik met recht stellen dat ik ze net zo goed ongelezen had kunnen laten.

Nee, aan Breivik is geen groot schrijver verloren gegaan toen hij terrorist besloot te worden, zo veel is wel duidelijk. Waarmee ik niet wil zeggen dat hij terrorist is geworden omdat hij als schrijver de middelmaat niet ontsteeg. En ik heb het hele internet afgezocht, maar nergens iets ontdekt dat ik kon kopiëren en plakken om deze verleidelijke theorie te ondersteunen.

Deel:

Geef een reactie