De grootste denk ik, weten zij (Over Robert de Niro)

Robert de Niro heb ik altijd de beste acteur ter wereld gevonden. Waarom eigenlijk? Nooit bij stilgestaan, maar nu in het filmmuseum een De Niro-cyclus draait, moet ik er haast wel over nadenken.

Je hebt twee soorten acteurs, zo heet het. Acteurs die altijd zichzelf spelen en acteurs die altijd een ander spelen. De eersten – denk aan Humphrey Bogart, Jack Nicholson – hebben zo veel persoonlijkheid, dat ze in hun eentje een film kunnen dragen. Daar staan acteurs tegenover als Peter Sellers: menselijke kameleons en meesters in de vermomming. Waar de Bogarts en de Nicholsons niet acteren (of zichzelf spelen, wat misschien wel hetzelfde is), gaan de Sellers helemaal op in hun personage. Kleurloos en nietszeggend als ze zijn, valt het hun makkelijk ondergeschikt te maken aan hun rol.

Ook De Niro geldt als een onopvallende man, die pas opbloeit als hij kan acteren. Zeker als hij een gek of misdadiger kan spelen, types die met hun gewelddadige, uitgesproken persoonlijkheden zover van ‘de echte’ De Niro afstaan als maar mogelijk is. Door zich maandenlang voor te bereiden op zijn rollen, door zich vol te vreten (voor Raging Bull) of zich juist te smeden tot een menselijke spierbundel (zoals in Cape Fear), ondergaat hij een transformatie. De fletse De Niro krijgt kleur, hij komt tot leven.

Het gekke is alleen dat De Niro nooit een grote verdwijnkunstenaar zoals Sellers is geweest. Met hem heeft hij zijn karakterloosheid gemeen, maar daarmee houdt het wel op. Je vergeet als toeschouwer nooit dat je naar De Niro kijkt. Op een bepaalde manier is hij toch dominant aanwezig. Zeker in zijn latere werk, de films waarvoor hij een maximaal honorarium krijgt tegen een minimum aan acteerinspanning. De Niro is zo dominant omdat hij zijn bekendste rollen uit vorige films meedraagt: de gewelddadige maffiosi uit The Godfather, Goodfellas, The Untouchables of de psychopaten uit Cape Fear, Taxi Driver en This Boy’s Life. De Niro is dus geen ‘persoonlijkheid’ een evenmin een ‘kameleon’, maar bovenal een acteur die in een aantal geweldige films heeft meegespeeld. Films die zo sterk waren, dat hij er de rest van leven op kan te teren, door de rollen die hij toen speelde te herhalen of te parodiëren.

Misschien dat ik De Niro altijd zo heb bewonderd omdat hij in zulke goede films meespeelde. Maar welbeschouwd is dat geen goede reden. Want: hoe waren die films zonder hem uitgepakt? Wat heeft hij aan die films toegevoegd? Wat kon De Niro dat mindere acteurs niet konden?

Ik zou het niet kunnen zeggen. Maar in gelukkig staan in diverse bladen interviews met beroepsacteurs over de acteertechniek van De Niro. Fascinerende, leerzame lectuur. Zoals het interview van de week met Pierre Bokma in NRC Handelsblad over De Niro in Taxi Driver: “Zijn truc in deze film is de vertraging. Hij is veel langzamer en rustiger dan de mensen om zich heen. Hij reageert niet, of net even te laat. Hij kijkt mensen net te lang aan, lacht te lang naar ze. Door die vertraging hebben wij ook het gevoel dat er iets mis met hem is.”

Ik vind De Niro de beste omdat mensen die er verstand van hebben hem de beste vinden.