De grote stilte (Terugblik op 2006)

De grote stilte (Terugblik op 2006)

Laatst was ik op een begrafenis van een ver familielid. Wie niet beter wist, had kunnen denken dat het om een reünie ging: de gesprekken gingen over de kinderen, het werk, de politiek, elkaar, het eten, de reis heen en de reis terug. Niet over de overledene. Of wel, juist wel eigenlijk: het ging alleen maar over hem, zonder dat er ook maar een woord over hem werd gesproken.

Er zijn twee (of misschien drie) manieren om uitdrukking te geven aan het onuitspreekbare. De eerste is een oorverdovende stilte te laten horen. Dit is de methode John Cage, de componist die het bestond om a) het stuk 4’33 te schrijven, dat uit 4 minuten en 33 seconden stilte bestaat en die b) de componist Mike Batt een proces aandeed (en won!) toen deze het nummer ‘A minute’s silence opnam, met inderdaad, een minuut stilte.

De tweede methode is die van Thelonious Monk, de beroemde jazzcomponist en -pianist die nogal eens noten speelde waar je rust zou verwachten en stiltes waar noten hoorden, en zo de aandachtige luisteraar in verwarring achterliet. “Just imagine what he had in mind!”, schijnt een bewonderaar eens te hebben uitgeroepen toen de muziek van Monk weer eens stokte. (Sommige mensen schrijven het hortende en stotende karakter van zijn muziek toe aan zijn gebrekkige techniek, maar zij vormen een minderheid).

De derde manier (als het al een manier is), is om de stilte niet te laten horen. Geen langgerekte stilte, maar ook geen door klanken gemarkeerde momenten van rust. Nee, de stilte uitbannen, de muziek vol proppen met geluid zodat de stilte eruit wordt verdreven en gaat schitteren door afwezigheid. Niet praten over je verdriet op begrafenissen, waardoor het verdriet zich des te nadrukkelijker toont.

En dus ook niet schrijven wat je in gedachten hebt; je kunt het overal over hebben, maar niet daarover. Schrijven is weglaten, zeggen ze wel eens, om je tekst ’te beperken tot de essentie’. Onzin: de essentie zit ‘m niet in de tekst die de lezer onder ogen krijgt, dat is een soort rare nageboorte. Het gaat om wat is weggelaten, om wat de schrijver heeft verzwegen. Volgend jaar beter? Kan niet.

Deel:

Geef een reactie