De offers van een kunstenaar (Portret van Picasso)

De offers van een kunstenaar (Portret van Picasso)

“Mijn zoon,

Als het klopt dat het een slechte leerling is die zijn leermeester niet overtreft, dan ben jij de beste leerling die er ooit is geweest. Laat het volkomen duidelijk zijn dat ik jou je artistieke en wereldlijke succes volledig gun. Geen ‘jaloezie de métier’, integendeel: ik ben trots op wat je allemaal hebt bereikt, geen grotere bewonderaar dan ik. Niet omdat ik geloof dat ik in jou voortleef of dat ik hoop dat jouw roem op mij afstraalt, maar simpelweg uit pure liefde voor je werk.

Alleen verbaas ik mij over de offers die je hebt gebracht om zo ver te komen. Ik wil me niet verlagen tot die platte discussie of de prijs die je hebt betaald te hoog is geweest. Ik heb geen zin om kunst uit te drukken in geld, in verdriet of in vreugde – dat doen alleen mensen die niet van kunst houden. Wel vraag ik me af of de prijs die je hebt betaald niet in een andere munteenheid had kunnen worden voldaan. Zou een ander, beter leven minder goede kunst hebben opgeleverd?

Een ander leven, met een andere houding tegenover de vrouwen die je hebt aangetrokken, bemind en verstoten. Op zich heb ik weinig medeleven met die vrouwen, al kan ik me goed verplaatsen in hun woede wanneer ze door jou afgedankt waren omdat ze niet meer voldeden als muze. Erg hoffelijk was dat niet van je, maar aan de andere kant: jij hebt hen gebruikt, maar zij jou ook. Je hebt hun tenslotte kost en inwoning geboden, je hebt hen vereeuwigd in je werk (ik weet zeker dat zij ijdel genoeg waren om heel wat offers daarvoor te brengen) en dankzij jou hebben ze de ‘beau monde’ van jouw tijd leren kennen. Ik verwijt je dus niets, maar had je werk eronder geleden als je wat meer rekening had gehouden met de gevoelens van je vrouwen?

Vooral bij één vrouw stel ik me die vraag vaak: Olga. Het moet je bijzonder zwaar zijn gevallen om een kleine dertig jaar lang bijna elke dag ellenlange scheldbrieven van haar te ontvangen. En wat vreselijk dat je zelfs op je eigen exposities op je hoede moest zijn omdat ze misschien zou opduiken om jou en Marie-Therese uit te schelden. Wat was het effect op je werk geweest als jij je best had gedaan vriendschappelijk uit elkaar te gaan? Wellicht hadden we wat minder schilderijen gehad met vervormde menselijke lichamen, maar of het tweederangswerken zouden zijn geweest?

Dan zijn er de vele vrienden die je van je hebt vervreemd. Al heel vroeg in je lange leven werd je een kunstenaar voor de hogere kringen en al heel vroeg ging je zelf ook deel uitmaken van de ‘rich and famous’. Je had heel makkelijk veel kunnen doen voor je arme en minder bekende kunstenaarsvrienden (vele van wie berooid waren teruggekomen uit de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog), maar je zette je nauwelijks voor hen in. Ik verwijt het je niet, je was niemand wat verplicht. Het betekende alleen wel dat je het contact verloor met de artiesten die je vroeger inspireerden. Wat voor werk had je gemaakt als je hen wel was blijven zien? Misschien dat je in de laatste decennia van je leven wat minder in herhalingen was gevallen, na alle spectaculaire vernieuwingen in je jonge jaren?

Hoe dan ook, je hebt tientallen jaren doorgebracht waarin je jezelf opsloot in je atelier om maar te ontsnappen aan je persoonlijke problemen. En als je eens naar buiten kwam, werd je omringd door ja-knikkers en mensen die wat van je wilden. Je moet dit vreselijk hebben gevonden. Het frappante is dat je in veel van je werk het leven toelacht, maar in je zelfportretten meestal de somberheid zelve bent. En in een van je laatste zelfportretten meen ik zelfs de grimas te zien van iemand die weet dat hij zijn enorme talent nog beter had kunnen aanwenden. Het is een van van de weinige werken uit je laatste jaren die me echt wat doen, een meesterlijk geslaagde afbeelding van een meester die zich mislukt voelt.”

(Pablo Picasso overleed vandaag (1881 – 1973). Picasso’s vader, Jose Ruiz Blasco, was ook kunstenaar – stillevens van dood wild en bosjes seringenbloesem waren zijn specialiteit – maar om rond te komen gaf hij tekenles en was hij curator van het plaatselijke museum. Wat zou hij van zijn zoon hebben gevonden?!)

Deel:

Geef een reactie