Drawn together: scènes uit een artistiek huwelijk

In de reeks ‘Intelligente boeken om te lezen tijdens een al dan niet intelligente lockdown’: Drawn Together van Robert en Aline Crumb.

Zoals bekend is succes een afrodisiacum. Daarom is het vaak ook zo jammer als een kunstenaar succesvol wordt, opeens over een nooit vermoede aantrekkingskracht beschikt, goed in de markt komt te liggen – kortom als hij gezien wordt. Want voor je het weet is het gedaan met zijn (vaak jarenlang volgehouden) artistieke aspiraties. Dan wordt pijnlijk duidelijk dat al dat werk toch vooral bedoeld was om anderen te imponeren, om een partner te vinden, om voor een nageslacht te zorgen. Allemaal zaken die misschien bijdragen tot het geluk van de artiest in kwestie, maar ook een creatieve castratie betekenen.

De succesvolle artiest hoeft niet meer zo nodig. Hij heeft wat hij altijd wilde. Leuk voor hem natuurlijk, maar de ware liefhebber – die de artiest niet om zijn succes maar om zijn talent bewondert – ziet hem liever in de marge ploeteren. Dat de artiest worstelt met armoede, zich miskend voelt en boos op wereld is – des te beter. Daar komen grote dingen uit voort.

Dacht ik altijd tenminste.

En dan verwees ik vaak naar de carrière van striptekenaar Robert Crumb. Juist Robert Crumb. Ooit zwaar gefrustreerd; vooral met de vrouwen wilde het nooit goed lukken. Maar allemachtig, wat een fenomenaal talent! Vooral als het er om ging om zijn moeizame pogingen om vrouwen te verleiden in beeld te brengen. En om met smaak de vernederingen die hij moest ondergaan uit de doeken te doen – enig masochisme is de schlemielige Crumb niet vreemd, en na het ontroerende Yum Yum Book (onderknuppel vindt ware liefde Dana) bracht hij het ene na het andere verhaal uit met duistere fantasieën over hoe hij door voluptueuze vrouwen wordt besprongen en gekleineerd. Elke keer  weer even virtuoos en elke keer weer even grappig.

Totdat hij succes kreeg – en een bestendige relatie, financiële zekerheid en een gezonde (LSD-vrije) levensstijl roet in het artistieke eten gooiden. Het leven vloeide weg uit zijn cartoons. Steriele, te ver doorgecomponeerde plaatjes van vergeten bluesmuzikanten, temerige verhaaltjes over een oude man die zich niet meer in de VS op zijn gemak voelt (vooral de ontsierende elektriciteitskabels in de straten breken hem op) – dat soort werk. Zie je wel, zei ik: te succesvol.

Van Drawn Together van Robert Crumb en zijn tweede vrouw Aline had ik ook geen erg hoge verwachtingen. Maar het blijkt dat het boek zich kan meten met zijn beste werk uit de jaren zestig en vroege jaren zeventig.

Drawn Together is het verhaal van hoe Robert en Aline nadat ze de VS zijn ontvlucht een nieuw bestaan proberen op te bouwen in de rimboe (nou ja, een dorpje in Zuid Frankrijk).

En, waarom ook niet, samen te werken. Dat valt alleen nog niet mee, hoewel de twee zich duidelijk tot elkaar aangetrokken voelen – de onvertaalbare titel zegt het al.

Het grootste obstakel is misschien nog wel dat Aline bij lange na niet zo goed kan tekenen als Robert Crumb. Dat is nog niet eens zo erg – wie kan er wel zo goed tekenen als de fameuze Robert Crumb? – maar Robert bemoeit zich tot in de kleinste details met het werk van Aline. We zien tekeningen (of eigenlijk tekeningen van tekeningen) waarop Crumb even een schaduwpartij toevoegt aan een portret dat Aline heeft gemaakt, zijn gezicht net wat geprononceerder maakt of zijn ongenoegen uit over haar slordige tekenstijl. Het is vast geen toeval dat de tipp-ex op de omslag van Drawn Together aan zijn kant van de tafel staat.

Gek wordt hij van haar – en zij van hem. Van de weeromstuit gaat ze steeds slordiger tekenen, ze scheldt hem uit voor ‘genius’, ze gaat aan zichzelf twijfelen: “Am I your muse or just a big pest.” Ze wil niet meer met hem werken.

En dan zijn er nog de Fransen in het dorp die geen woord Engels spreken. Het anti-semitisme waar de joodse Aline zich zorgen over maakt (en de katholieke Robert tot haar ergernis blind voor is). Hun niet altijd even geslaagde sexleven. De affaire die Aline met een buurman heeft. Hun puberale dochter die alle vuiligheid die Robert en Aline op papier hebben gezet onder ogen krijgt – want haar ouders nemen geen blad voor de mond en voor andere lichaamsdelen evenmin 😉

Toch zijn ze gelukkig. Wat hen overeind houdt is de zelfspot van deze twee verknipte mensen. En als lezer moet je af en toe huilen van het lachen om Drawn Together. Vooral om het liefdevolle gekibbel van de onderknuppel Robert en zijn veeleisende vrouw. Ze hebben het goed samen, denk je, omdat ze samen kunnen lachen: Jew + Goy = Joy, zoals ze het zelf uitdrukken. Had ik maar zo’n relatie!, denk je dan.

Ik zag het kortom verkeerd: succes leidt lang niet altijd tot een creatieve castratie. Want het leven wordt er niet altijd makkelijker op door succes. Sterker nog, de moeilijkheden blijven zich aandienen, zij het dan in een andere gedaante dan bij minder niet succesvolle artiesten. En die moeilijkheden prikkelen zijn creatieve vermogens.

In dit geval zeker. Aline en Robert Crumb mogen zich gelukkig prijzen dat ze wel ‘Drawn Together’ zijn maar dat hun ‘Fit Together’ nooit vanzelfsprekend is. En dat ze allebei over het vermogen beschikken om zo onweerstaanbaar geestig verslag te doen van de scènes uit hun artistieke huwelijk.

Beeld: de omslag van Drawn Together. Bron: crumbproducts .com, de site van deze artistiek en commercieel succesvolle tekenaar.