Het 11e gebod? (Naar aanleiding van de dood van Karst T.)
Stel, iemand rijdt met z’n auto in op een menigte en komt daarbij zelf om het leven. Vlak voor hij overlijdt, prevelt hij dat het om een aanslag ging. Grote kans dat hij liegt. Want óf de man is een misdadiger – en zoals bekend spreken misdadigers zelden de waarheid – of hij is geen misdadiger – en zoals bekend rijden die niet in op menigten. Hoe dan ook, het was geen aanslag maar een zelfmoordpoging.
En stel, die zelfmoordpoging slaagt zonder dat er verder iemand ook maar een haar wordt gekrenkt – stel hè. In Japan, in het klassieke Rome en in menige andere samenleving zou zo iemand worden geprezen voor z’n daad. Een eervolle aftocht, een laatste teken van moed en inzicht: een heldhaftige en verstandige zet van iemand die inziet dat de wereld beter af is zonder hem en hij zonder de wereld.
Wij denken niet zo. Ik herinner me dat in de film Fatal Attraction de overspelige vrouw (Glenn Close) oorspronkelijk zelfmoord pleegde. Een einde dat in de Japanse versie is gehandhaafd, maar in de VS is vervangen: het scenario is herschreven en nu wordt ze gedood door de bedrogen echtgenote. Ja ja, moord en doodslag verkopen goed in het westen; wraak nemen mag, zelfmoord niet. Zal wel iets te maken hebben met de christelijke wortels van onze beschaving.
Maar waar in de bijbel staat eigenlijk dat zelfmoord kwalijk is? Gij zult niet doden, dat staat er. Maar ‘Gij zult u zelf niet vermoorden’? We doen alsof we hier te maken hebben met het 11e gebod, maar voorzover ik weet is de bijbel helemaal niet expliciet anti-zelfmoord. Misschien is de afkeer van zelfmoord een uitvinding van de kerk? En misschien dat pas toen de kerk wat te zeggen kreeg, zelfmoordenaars niet meer mochten worden begraven bij de overige doden?
Hoe dan ook, in de christelijke cultuur zijn we geneigd zelfmoord niet als iets dappers en verstandigs te zien, maar als iets doms, als iets dat verachting verdient. Met welk argument? Ik kan geen enkel ander argument verzinnen dan dat wie vrijwillig z’n leven opgeeft, hiermee laat blijken dat hij zelf heer en meester over zijn eigen leven is. Hij zelf beschikt over zijn lot – en niet De Here of diens plaatsvervanger op aarde. We zien de zelfmoordenaar niet zozeer als iemand die ongelukkig was, maar als iemand die het hoog in de bol had. Wij zien zelfmoord niet als wat het misschien wel is: een daad van zelfbevestiging.
De ‘stel’ in deze Bletzpraat is wat cru en ongepast. Het is namelijk zo dat de man in Apeldoorn er voor koos ten koste van anderen de dood in te rijden. Misschien om niet zo te sterven als hij geleefd had, anoniem. Wat uit zijn actie blijkt is dat hij niet uit vrije wil anoniem in zijn flatje zijn dagen versleet, maar uit onvermogen.
Zeer triest, zeker! Als je dan besluit dat de wereld beter af is zonder jou en jij zonder de wereld, prima. Maar er is niets, maar dan ook niets heroïsch aan om op deze manier anderen in deze keus te betrekken en mensen mee te nemen die deze keuze nooit hebben gemaakt. Mensen die volop in het leven staan en twee uur later van plan waren iets gezellig met hun kinderen, moeder, vader of echtgeno(o)t(e) te doen. De relevantie van deze vergelijking (of aanleiding) van dit verhaal ontgaat mij dan ook een beetje.
Ik vrees dat je gelijk hebt. Het was moeilijk met iets origineels en positiefs te komen – er is al zo veel over geschreven en een zelfmoordenaar (want dat was hij m.i.) als gemankeerde held is niet echt geloofwaardig.