Imperfectionisme (Het Mozart mysterie)
Liever een goed artikel dan een slecht artikel, maar liever een slecht artikel dat op tijd wordt ingeleverd dan een goed artikel dat te laat is. De persen moeten rollen, lezers wachten tot hun blad op de mat valt, bozebrieven-schrijvers popelen om weer in de pen te klimmen. Iedere journalist weet dat de deadline heilig is, en toch zijn er altijd weer journalisten die heiligschennis plegen.
Zoals een medewerker van een blad waaraan ik meewerk. Keer op keer levert hij zijn kopij te laat in. “Ik ben nu eenmaal een perfectionist”, probeerde hij laatst nog. De hoofdredacteur kende geen genade: “Maar perfect is het bij jou nooit.” En gelijk had hij, want de artikelen van de journalist in kwestie zijn niet geweldig. En de enkele keer dat hij wel wat op tijd inlevert is het niet minder dan de vele keren dat hij zijn deadline overschreed. Misschien verbeeld ik het me, maar zijn die artikelen zelfs wat frisser en prettiger leesbaar dan zijn meeste werk, dat op mij altijd nogal doorgecomponeerd overkomt: te bedacht, te precieus, te maniëristisch.
Perfectionisme brengt op z’n minst twee gevaren met zich mee. Eén is: dat het verlammend werkt en je weerhoudt van prestaties. Faalangst, kortom. Daarnaast kan perfectionisme ertoe leiden dat je maar door blijft werken, en je verliest in allerlei details en pietluttigheden en je het leven uit je werk slaat. Omgekeerd geldt dat je je werk niet te serieus moet nemen, wil er wat behoorlijks uit je vingers komen. Wie genoegen neemt met imperfectie, benadert de perfectie het beste, zou je kunnen zeggen.
Laatst was die film Amadeus weer eens op televisie, waarin Salieri God vervloekt omdat Hij Mozart zo veel getalenteerder heeft geschapen – terwijl Salieri zo veel godsvruchtiger heeft geleefd, en zo veel beter zijn best heeft gedaan op zijn composities. Zou het niet kunnen zijn dat juist die aan onverschilligheid grenzende zelfverzekerdheid waarmee Mozart componeerde een belangrijk deel van zijn talent vormde? Met andere woorden: dat het geen onrechtvaardige toevalstreffer is dat er een briljant componist schuilt in iemand met een boers karakter, maar dat het genie juist goed gedijt bij dat boerse karakter?
Nog algemener geformuleerd: misschien dat succesvolle mensen de onvolkomenheden in hun prestaties voor lief nemen, of ze misschien helemaal niet zien. Het kan ze eenvoudigweg niet zo veel schelen wat ze doen – en daarom zijn ze zo goed in hun vak. Wat hun werkelijk drijft? Je komt er niet achter. Je kunt hun karakter niet uit hun daden aflezen. En ze praten er ook liever ook niet over, omdat woorden tekortschieten om hun ware passie uit te drukken. Zo ze er al wat over schrijven, leveren ze het meestal te laat in, terwijl ze weinig bijzonders te melden hebben.