Kerstmis (en waarom we het dit jaar weer niet vieren)
Vreemd, dat Sinterklaas zo veel protest oproept en Kerstmis niet. Je kunt van Sinterklaas zeggen wat je wilt, maar het is tenminste een authentiek, historisch verantwoord feest, dat in de loop van de eeuwen zijn oorspronkelijke karakter heeft behouden. Natuurlijk is het racistisch (en misschien ook wel paternalistisch en diervijandig) – dat waren de Nederlanders nu eenmaal ook toen ze Sinterklaas uitvonden. Dat we geen eigentijds, politiek correct Sinterklaasfeest vieren pleit voor de karaktervastheid van de Nederlander. Misschien is het wel bedenkelijk wat er allemaal gebeurt rond 5 december, maar we houden mooi wel een traditie in stand.
Kom daar maar eens om in de landen waar Kerstmis wordt gevierd. Waar Sinterklaas een en al soliditeit is, is Kerstmis een en al woeligheid. Geen vaste dag van bezinning, maar een onrustige bedoening, getekend door eeuwen van verandering op verandering. Geen traditie, geen houvast, maar de uitkomst van een reeks opportunistische aanpassingen van het oorspronkelijke feest.
Niet om de Rooms-Katholieke kerk weer een zwarte piet toe te spelen – daar is het ook te laat voor – maar fraai was het natuurlijk allerminst wat Constantijn de Grote de heidenen in de vierde eeuw flikte door uitgerekend 25 december tot geboortedag van Christus te bombarderen. Hun zonnegod kon wel inpakken, want wie kan er op tegen het kindeke Jezus? Het dionysische joelfeest om boze geesten uit te drijven en om het licht te begroeten werd een brave christ(us) mis met barokmuziek – een ‘umwertung aller werten’ van heb ik jou daar.
Nog kwalijker is het dat de god van de commercie zich in zo veel landen het kerstfeest heeft toegeëigend, met de Kerstman (zoals Godfried Bomans het uitdrukte) als ‘geestelijk zakkenroller’. Het gaat te ver om Coca Cola als enige schuldige aan te wijzen, maar feit is wel dat de advertenties van tekenaar Haddon Sundblom uit 1931 voor dit bedrijf ons beeld van de Kerstman als gezellige bebaarde dikkerd in een rood pak heeft bepaald. Onze Sinterklaas – notabene de oer-kerstman, van wie ‘Santa Claus’ een fantasieloze kopie is – heeft er zijn staf en mijter voor moeten inleveren, zijn paard is hem afgepakt en zijn donkerhuidige, joviale gezellen zijn vervangen door een stel anonieme werkverslaafde elfen. Voor het lot van de vaak in groen, goud of blauw getooide Father Christmas in Engeland wordt gevreesd, van de Zweedse kabouter Jultomten en zijn geiten wordt de laatste jaren weinig vernomen en het is de vraag of de Griekse kalintzakaros deze donkere dagen overleven.
Santa Claus met zijn vette Amerikaanse accent is nu de baas in de stad. We mogen niet meer wild van hem feesten. We moeten ons geld van hem laten rollen, terwijl hij ons bulderend uitlacht. En hij eist dat we Coca Cola drinken in plaats van een goed glas wijn – dat is nog wel het ergste aan dat hele fopfeest.