Les in succes (Over leren van fouten)
“Van je fouten leer je”, riep een man aan een tafeltje naast ons toen de serveerster struikelde.
Grappig bedoeld, maar niet geestig. En niet waar bovendien. Perfectie bereik je niet via een hobbelig parcours van fouten, bedoel ik.
De meeste mensen zien hun eigen fouten waarschijnlijk niet eens. En als ze ze zien, dan dekken ze die met de mantel der eigenliefde toe of wijten ze hun falen aan ‘omstandigheden’ en ‘externe factoren’. Lukt dat niet, en attendeert iemand hen erop dat hun prestaties toch echt ondermaats waren, dan reageren ze geïrriteerd dat de criticus naar z’n eigen moet kijken, zich vergist, kwade bedoelingen heeft of een trieste mislukkeling is (’those that can, do – those that can’t, teach – those that can’t teach, consult’ – en een criticus staat nog een tree lager in de hiërarchie van de doeners dan de consultant). In het gunstigste geval geven ze ruiterlijk toe dat ze het misschien niet zo goed gedaan hebben en lachen hun eigen vergissing weg. “Vergissen is nu eenmaal menselijk”, weten ze, en elke vergissing maakt hen menselijker, weten ze. Maar leren van hun fouten? Nee, dat doen ze geen van allen.
Zelfs als mensen hun uiterste best doen fouten uit het verleden te vermijden, stoten ze zich gewoon weer aan dezelfde steen. Of, nog waarschijnlijker, aan een andere. Hoe kan het ook anders? Van je fouten kun je alleen leren als er twee mogelijkheden zijn: goed-fout, zwart-wit, links-rechts. De werkelijkheid is meestal minder binair. Er zijn (vaak) diverse manieren om iets goed te doen, en nog veel meer manieren om iets fout te doen. Dus als je een fout uit het verleden vermijdt, is het nog lang niet gezegd dat je het goed doet. Eerder maak je een andere fout. En nog een. En nog een.
Hoe dan wél beter te presteren? Niet – niet alleen tenminste – door fouten te analyseren, niet door te zoeken naar informatie over hoe het niet moet. Veel leerzamer is informatie over hoe het wel moet. “Hoe meer ik leer, hoe meer ik weet. Hoe meer ik weet, hoe meer ik vergeet”, of woorden van dergelijke strekking stonden er vroeger in menige Rijam Agenda van menige middelbare scholier. Onzin natuurlijk (en dat wist menige middelbare scholier denkelijk ook wel), maar het gaf wel aan dat ‘veel informatie’ niet noodzakelijkerwijs bijdraagt tot betere beslissingen. Informatie over hoe het wél moet: daar heb je als foutenmaker wat aan.
De serveerster struikelde weer. De man aan de tafel naast ons had haar pootje gehaakt. Daarna wilde ze alleen nog een welgemanierd gezelschap verderop bedienen. Daar kreeg ze een les in succes.