Paasgedachten (Heidens, heilig en hitsig)

Van alle buitenissige feesten die het christendom kent, spant Pasen wel de kroon. Want wat wordt er nu gevierd met Pasen? De herrijzenis van Christus? Akkoord, maar waar staat die dood voor? Voor de overwinning op de dood, zou je kunnen zeggen: Jezus is gedood, maar zijn moordenaars hebben het nakijken, want hij staat op uit zijn graf. Alleen… levend kun je Jezus ook niet bepaald noemen. Wat vieren we dan? De overwinning van de niet-dood op de dood?! Het is het spiegelbeeld van dat andere bijbelse raadsel, de onbevlekte ontvangenis: het onbestorven sterfgeval.

Ingewikkeld hoor. Nee, dan hebben de Germanen het beter begrepen. Het paasfeest was bij hen de viering van de lente en alles waar de lente voor staat: de herrijzende natuur, liefde en vruchtbaarheid – kortom het leven, en niet de niet-dood die de christenen ervan hebben gemaakt. Het was een feest voor godin van de dageraad Ostara (wier naam voortleeft in zowel het Engelse als het Duitse woord voor Pasen, resp. Easter en Ostern. Ook het woord ‘oosten’ is aan haar naam ontleend of eraan verwant. Dit verklaart ook haar relatie met de zonsopkomst, in het oosten).

Het feest voor Ostara is door de mangel gehaald en getransformeerd in het feest van de wederopstanding van Christus. Maar er zijn allerlei overblijfselen die herinneren aan het oorspronkelijke feest, zoals de paashaas en het gebruik om eieren te beschilderen met pasen. De haas was Ostar’s heilige dier, en stond voor vruchtbaarheid. En het ei was het symbool van Ostara’s baarmoeder. Ten tijde van pasen werden eieren vroeger roodgeverfd, als uitbeelding van bloed, en men legde ze op graven om de doden kracht te geven.

Ook het madeliefje was in de ogen van de Germanen gewijd aan Ostara. Het christendom heeft ook dit symbool geannexeerd: in de christelijke iconografie staat het madeliefje voor de verrijzenis omdat de bloem rond Pasen ontluikt. Ook geldt het Madeliefje is het symbool van onschuld, zuiverheid en de deugd. Maar ook hier is de kerstening niet helemaal gelukt: in de 13de eeuw sprak men nog van ‘Flor armoris’ of ‘Liefdesbloempje’, misschien vanwege het oude gebruik om de lintbloemetjes af te tellen (‘loves me, loves me not’).

Nee, het christendom is er niet helemaal in geslaagd Pasen te kuisen. En daar heb ik weinig moeite mee, want die heidense verering van liefde en leven vindt dan wel niet plaats in mijn naam, het is wel helemaal in mijn geest.

God