“Pijn overkomt je, lijden is een keuze” (Over zelfbeschikking)

C. – een alleszins aantrekkelijke en bijzonder innemende man – bleek al jaren alleenstaand te zijn toen ik hem leerde kennen. Hoe komt dat?, vroeg ik. Was hij een van die moderne ‘singles’ die geen partner dachten nodig te hebben? Had hij de ware nog niet ontmoet? Meer in het algemeen: was hij uit eigen keuze vrijgezel of was het een afgedwongen besluit?

Ooit had C. een vriendin gehad, zei hij, zijn eerste grote liefde op de middelbare school. Na hun eindexamen waren ze gaan samenwonen. Tot die ene dag, toen alles veranderde. C. was bijna afgestudeerd, zijn vriendin was met vakantie. Hij wilde haar na zijn afstuderen achterna komen en dan samen nog wat rondreizen en genieten van de wereld, en dan vooral natuurlijk van elkaar. Maar die dag belde zijn vriendin op dat hij niet hoefde te komen. Ze had al vijf jaar een relatie met een wederzijdse vriend, het leek haar wel zo fair hem dat te laten weten. Eigenlijk verbaasde het haar dat hij het niet wist, want al zijn vrienden waren al lang en breed op de hoogte van haar affaire. Ze had het lacherig gezegd, en was het verbeelding of hoorde hij daar op de achtergrond iemand mee lachen? C. kon niet opmaken of zijn vriendin hem bespotte of dat het verlegenheid was – dezelfde verlegenheid waar hij zo op was gevallen, de eerste keer dat hij haar zag.

C. z’n wereld stortte in. Hij voelde zich verraden, niet alleen door zijn vriendin maar ook door zijn vrienden (die hij als een soort medeplichtigen beschouwde; waarom hadden ze hem niet gewaarschuwd?). Hij wilde niemand meer zien, gaf zijn studie op, raakte aan de drank en begon zelfs te zwerven omdat thuis alles aan haar deed denken. Toen ik hem ontmoette lag deze narigheid achter hem, maar het had een eeuwigheid geduurd voordat de ergste wonden waren genezen. Nog altijd kon hij geen vaste relatie aan en ijlde de pijn van het geschonden vertrouwen na.

Ik vertelde dit verhaal eens aan vrienden. Ik had verwacht dat zij eenzelfde sympathie voor hem zouden opvatten als ik. Maar nee, dat zag ik toch verkeerd! “Hij was er toch zelf bij, toen ze hem bedroog.” “Hij had toch iets moeten merken.” Enne: “Als ze hem bedroog, had hij het daar dan niet zelf naar gemaakt?” “Pijn overkomt je, lijden is een keuze.” Dat soort reacties. Destijds kon ik hun houding niet goed plaatsen, maar ik bedacht me laatst dat het typisch iets is voor deze tijd, waarin wij gewend zijn onze eigen verantwoordelijkheden te ‘nemen’, waarin zwart-wit denken uit den boze is, er altijd twee kanten aan een verhaal zitten en je zelf je ergste vijand bent. In het algemeen kan me daar goed in vinden, maar in dit geval…nee, in dit geval niet. “Call me old fashioned.”

Overigens heeft dit verhaal nog een staartje. Onlangs is C. getrouwd. Een ‘happy end’, dus. Voor zolang het duurt, dan, en het geluk C. blijft toe lachen. Of moet ik zeggen: zolang hij kiest voor het geluk?