Symbolenstrijd (Over de boom van Anne Frank)

Symbolenstrijd (Over de boom van Anne Frank)

Het ligt voor de hand de discussie over de boom van Anne Frank – wel kappen, niet kappen, wel, toch niet – te zien als een voorbeeld van de trivialisering van het nieuws.

Mensen hebben het druk en de wereld is hun te ingewikkeld geworden. Om toch aandacht te trekken, simplificeren ‘de media’ ‘de werkelijkheid’. Door het te doen voorkomen alsof de wereld een strijdtoneel is, waarop helden en slechteriken duidelijk afgebakende conflicten uitvechten, bijvoorbeeld. ‘De werkelijkheid’ (wat dat ook zijn moge) wordt gepresenteerd als een Hollywood-film, die gedragen wordt door hoofdrolspelers. In dit geval dus Anne Frank en de nazi’s. Nou ja, de boom waarop zij uitkeek en mensen die deze willen kappen. Een symbolisch conflict, dat afleidt van belangrijker zaken. Triviaal en onbeduidend. Waar moet dat heen met onze democratie.

Je kunt het ook anders bekijken.

Inderdaad is ‘de werkelijkheid’ te complex om nog te begrijpen. Om nog enige houvast te bieden, moeten de media wel wel terugvallen op symboliek. Symboliek leidt niet af van belangrijke zaken, symboliek is juist een manier om belangrijke zaken toegankelijk te maken. Neem bijvoorbeeld Anne Frank en haar dagboek: een symbool voor (o.a.) de slachtoffers van het nazi-regime, of – nog universeler – voor iedereen die wreed uit het leven is gerukt. Wetenschappelijk verantwoorde werken geven misschien een vollediger en waarheidsgetrouwer beeld van de jodenvervolging dan het Dagboek van Anne Frank, ze slagen er niet in een voorstelling op te wekken van wat er toen gebeurd is. Het dagboek wel. Niet iets om geringschattend over te doen.

Ook een boom kun je tot symbool verheffen. In de Joods-Christelijk cultuur is de boom een van de belangrijkste symbolen. Denk alleen al aan de twee bomen in het bijbelboek Genesis, de boom van kennis van goed en kwaad en de boom des levens. De boom des levens is de boom die het verbond tussen mens en God moet symboliseren en die weer zal groeien als de Apocalyps plaats heeft gevonden. De boom van kennis van goed en kwaad staat symbool voor de wereld die de mens betreedt nadat hij het paradijs heeft moeten verlaten. Die boom kan dus zowel staan voor de natuur waar de mens boven uit moet zien te stijgen als voor alle hindernissen die hij daarbij krijgt opgelegd, of het nu de bekrompen wetten en zeden van zijn tijd zijn of zijn eigen egoïsme.

De boom, zou je kunnen zeggen, is de wortel van onze beschaving. Voor wie de symboliek wil zien, de boom van Anne Frank helemaal: de boom staat voor het leven tegen de verdrukking in, voor het verlangen naar vrijheid, voor overlevingsdrang – nou ja, iets in die richting in elk geval. Elke boom die wordt gekapt is er zo bezien een te veel, en deze boom helemaal.

Beeld: de hoes van Symbolic, een album van de groep Death, via Wikipedia.org

Deel:

Geef een reactie