Twee medailles (Over Alan Turing en Bletchley Park)

Twee medailles (Over Alan Turing en Bletchley Park)

Toeval bestaat wél, ik weet het. Maar het is wel heel toevallig dat ik voor mijn verjaardag van mijn lieve oud-tante uit Engeland een boek krijg over Bletchley Park (het prachtige The Secret Life of Bletchley Park van Sinclair McKay) en de volgende dag in de Automatisering Gids lees dat de nalatenschap van Alan Turing volgende week wordt geveild.

Mijn oud-tante was tijdens de Tweede Wereldoorlog een van de duizenden medewerkers van Turing (ze heeft hem nooit ontmoet, maar wist wel van zijn bestaan), en heeft hem geholpen de ‘Bombe’ te ontwikkelen, het apparaat – een soort primitieve computer – waarmee de codes waarin de Duitsers berichten verstuurden kon worden gekraakt. De Bombe van Turing was slimmer dan de Enigma, het morse-apparaat dat – toeval bestaat wél – was gebaseerd op een uitvinding van twee Nederlandse marine-officieren in Nederlands-Indië. Zonder de Bombe van Turing (en zijn team), had WO II misschien wel twee jaar langer geduurd en wie weet hoe veel miljoenen extra doden opgeleverd.

Het is een fascinerend verhaal.

In de eerste plaats natuurlijk vanwege de tragische held Alan Turing. Computerpionier, hacker avant la lettre, bedenker van de Turing-test (waar ik hem vrijwel dagelijks om vervloek als ik weer eens cijfers en letters moet intikken om een CAPTCHA – Completely Automated Public Turing Test To Tell Computers and Humans Apart – te doorstaan en bewijzen dat ik slechts een mens ben en geen spambot). Maar ook een soort Oscar Wilde après la lettre: openlijk homoseksueel in de tijd dat dit in Engeland nog verboden was. Hij werd veroordeeld tot chemische castratie en pleegde twee jaar later op 41-jarige leeftijd zelfmoord. Pas vorig jaar heeft de Britse regering postuum excuses aangeboden aan Alan Turing voor dit foutje. De toenmalig premier Gordon Brown vond bij nader inzien toch wel dat Turing ‘afschuwelijk’ was behandeld.

Maar ook het verhaal van zijn medewerkers mag er zijn. Zij mochten tientallen jaren niet spreken over hun activiteiten voor Bletchley Park. Dat moet ook een vreemde ervaring zijn: je werkt mee aan de redding van ik weet niet hoe veel miljoenen mensen en moet daarover zwijgen. Mijn oud-tante heeft ooit eens een medaille voor haar werk gekregen, maar vrijwel niemand die dit wist. Zelfs binnen de overheid niet: in 2009 heeft de Britse regering besloten iedereen die op Bletchley Park werkte een medaille toe te kennen. “But I already have a medal!”, reageerde mijn oud-tante toen ze het nieuws kreeg. Van mensen die hun zonden moet verzwijgen, is bekend dat ze daaronder gebukt gaan. Hoe zou dat zijn met mensen die iets goeds hebben gedaan?

Nu ik erover nadenk, zijn de twee verhalen misschien wel nauwer verbonden dan ik altijd heb gedacht. Misschien is Turing zo ongelukkig aan zijn eind gekomen omdat zijn verdiensten niet algemeen bekend waren. Het heeft tot in de jaren zeventig geduurd voordat überhaupt bekend werd dat de Engelsen de Enigma-code al tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden gekraakt. Waarom zo geheimzinnig?

Waarschijnlijk omdat het Westen vermoedde dat de Oostduitse Stasi de Enigma nog gebruikte. Hoe minder bekend was over de heldendaden van Turing, hoe beter het was. Het verklaart (misschien) ook waarom maar weinig mensen zich destijds tegen zijn veroordeling hebben verzet: dat had de vijand maar in de kaart kunnen spelen. Dan maar chemische castratie, hebben ze (misschien) gedacht, dan maar niet voor hem in de bres springen – Turing zou er vast wel begrip voor hebben: eens een held, altijd een held en wat betekent het leven van één man als je daarmee het leven van nog eens miljoenen kunt redden. Dan maar een ‘unsung hero’, net zoals zij zelf.

Beeld: akosiberber via Pixabay

Deel:

Geef een reactie