Vloek in vermomming (Over talent)
Van de week werd bekend dat het Britse concern Tulow olie heeft gevonden in Ghana. Voor de president John Kufour aanleiding tot grote vreugde: “Dit zal van ons een Afrikaanse tijger maken.” Niet iedereen is even enthousiast. “Cacao, diamanten en goud hebben Ghana economisch niet ten goede veranderd. Waarom zou olie dat wel doen?”, merkte een man op de nationale tv op.
En zo is het. In de regel doen landen met omvangrijke natuurlijke hulpbronnen zoals olie en goud het slechter dan minder bedeeld landen. Wel doen is de ‘vloek van de hulpbronnen’ (zo noemen economen dit verschijnsel) ongelijk verdeeld en doen sommige landen het beter dan andere. Een olieland als Nigeria doet het bijvoorbeeld veel slechter dan Indonesië. Dertig jaar geleden was het inkomen per hoofd van de bevolking ongeveer gelijk, tegenwoordig ligt het in Indonesië vier keer zo hoog als in Nigeria – en daar daalt het inkomen ook nog eens.
Hoe de vloek van de natuurlijke rijkdommen te verklaren? Er zijn op z’n minst drie redenen, zegt de econoom Joseph Stiglitz in een artikel dat ik ooit heb uitgeknipt, ik meen uit De Volkskrant:
– Graaigedrag. Niet alleen van de inheemse bevolking, maar ook van buitenlanders: “Het is goedkoper om een regering om te kopen dan om te investeren in een industrie.”
– Sterk fluctuerende grondstofprijzen.
– Natuurlijk hulpbronnen leiden misschien wel tot rijkdom, maar niet per se tot meer werk. Eerder verdringen ze werk. Deze ontwikkeling wordt versterkt als de munt van het betreffende land wordt opgewaardeerd. Dit heet de Hollandse ziekte: in Nederland steeg de werkloosheid nadat er aardgas was gevonden, o.a. doordat de koers van de gulden omhoog schoot en we minder gingen exporteren en meer importeren.
Oplossingen zijn er ook, zo leert de ervaring/vergelijkend onderzoek in Indonesië, Nigeria en nog wat vervloekt rijke landen. Denk aan meer democratie openheid van bestuur en een gelijkmatiger verdeling van de welvaart. Denk aan de invoering van stabiliteitsfondsen om prijsschommelingen te dempen. De Hollandse ziekte bestrijd je daarmee overigens niet, daarvoor zou je de sterke toestroom van buitenlands geld moeten weren, bijvoorbeeld door de buitenlandse industrieën toe te staan dat ze die natuurlijke hulpbronnen elders verkopen.
Helemaal verlost van de vloek van de natuurlijke hulpbronnen zullen we echter wel nooit worden. Tenslotte zijn de menselijke talenten ongelijk verdeeld, en de vloek van deze natuurlijke hulpbronnen laten zich moeilijk opheffen. Je zult maar hoogbegaafd zijn, extreem muzikaal, sportief of aantrekkelijk: niets aan te doen, die vloek draag je de rest van je leven mee.
Gelukkig zijn er maar weinig mensen die excelleren, en stellen de meesten van ons weinig voor. Wij bereiken tenminste wat in het leven.
Beeld: NeoSurrealism.ArtDigitalDesign.com: Trojan Horse | Digital Art | Contemporary Artwork
Een nagedachte: ‘Elk talent verdient medelijden’, schrijft Emil Cioran in Bestaan als verleiding (1956) Talent vreet aan mensen, confronteert hen keer op keer met hun eigen falen. Talent brengt angst. ‘Wat kan de schilder nog uit de verf te voorschijn toveren? Hoe ver moet de dichter gaan om de uitgeputte woorden uit hun slaap wakker te schudden? En wat te zeggen van de musicus, van zijn vooruitzichten in een wereld waarin alle klankcombinaties al zijn bedacht?’
Volgens Cioran hebben ze zich met hun talent ‘in de nesten gewerkt’ en zijn ze ‘diep ongelukkig’. Wat een heerlijk gevoel moet het dan zijn om totaal geen talent te hebben. Als je nergens goed in bent, geniet je de ultieme geestelijke vrijheid om te doen en laten wat je wilt. ‘Het heelal ligt aan Je voeten, je hebt ogenblikkelijk toegang tot de kern van het geluk: extase in het nulpunt van het bestaan, leven dat gemetamorfoseerd is, bevorderd tot de toestand van zucht, van eeuwigheid die ademt en door geen mysterie wordt bezwaard.’
Niet helemaal wat ik bedoel (namelijk: talent is een vloek omdat het je gaat beheersen), maar ook interessant (toch?).