Zwakke heelmeester (Over populisme 1)

Zwakke heelmeester (Over populisme 1)

Van de week las ik een verhaal van minister-president Balkenende in NRC Handelsblad over hoe wij ‘sterker uit de crisis’ kunnen komen. Eindelijk!, dacht ik. Dat werd tijd! Obama-achtige vergezichten! Een New Deal Nederlandse stijl! JPB goes JFK! Ik ging er even goed voor zitten. En ik begon vol goede moed te lezen, in de hoop dat de vader des vaderlands verlossende woorden zou spreken.

Dat viel tegen.

Op de analyse van Balkenende valt niet eens zo veel af te dingen: ‘niet de markt, maar de mens is de oorzaak van de kredietcrisis’. Enige punt van kritiek: hij legt wel erg sterk het accent op het verdwijnen van ‘de individuele verantwoordelijkheid’. Is de oorzaak van de kredietcrisis – en nu we toch bezig zijn, van de milieucrisis, de grondstoffencrisis en de klimaatcrisis – niet eerder een op hol geslagen winststreven? Een fatale combinatie van te veel menselijke hebzucht en te weinig toezicht? Dat is toch net iets anders dan het verdwijnen van ‘individuele verantwoordelijkheid’: als de hebzucht goed was inperkt, was er misschien geen crisis geweest, ‘individuele verantwoordelijkheid’ of niet. Maar goed – niet te kritisch zijn, het kan ermee door wat Balkenende hier zegt.

Werkelijk teleurstellend is het recept dat hij de kwakkelende economie voorschrijft. Hij pleit voor ‘overleg’: overleg met kleine zelfstandigen, overleg met Europa, overleg met de sociale partners. En – o ja – hij stelt voor dat we investeren in ‘kenniszekerheid’ (hij bedoelt vermoedelijk onderwijs) en ‘een activerende arbeidsmarkt’ (hij bedoelt vermoedelijk dat we werknemers moeten stimuleren om hun kennis en kunde een leven lang te onderhouden).

Moet dat vele ‘overleg’ dan leiden tot een terugkeer van de zo jammerlijk verdwenen ‘individuele verantwoordelijkheid’? Hoe dan? Ik ken veel mensen die overleggen om onder hun individuele verantwoordelijkheden uit te komen. En veel mensen met grote verantwoordelijkheidsbesef die weinig overleggen, en al helemaal niet over kenniszekerheid en een activerende arbeidsmarkt. Overleg en verantwoordelijkheid – hebben die twee wel wat met elkaar te maken? Misschien wel, misschien niet.

Is het artikel van Balkenende bedoeld als een pleidooi tegen het Angelsaksische model (kortetermijngericht, vooral oog voor de belangen voor de aandeelhouders) en voor het meer op de lange termijn gerichte, mens- en milieuvriendelijke Rijnlandse model – in het artikel om duistere redenen overigens aangeduid als het ‘Rijndeltamodel’? Andermaal: misschien wel, misschien niet.

De grote makke van dit artikel: het is zo vlees noch visserig, er staat weinig in waarmee je het oneens kunt zijn, maar het slaat evenmin de spijker op de kop, het is zo voorzichtig, het is zo zouteloos, het is zo weinig visionair, zo … onbeduidend.

Na het artikel van de zwakke heelmeester Balkende twee keer te hebben gelezen, legde ik de krant moedeloos ter zijde.

Ik had overigens ook heel anders kunnen reageren, want wat is depressie anders dan naar binnengekeerde agressie (zoals psychiater Melfi in de tv-serie The Sopranos uitlegt aan de depressief-agressieve maffiabaas Tony Soprano)? Voor hetzelfde geld was mijn woede naar buiten geslagen.

Deel:

Geef een reactie