Conflicten oplossen doe je zo (Geweldsde-escalatie)
Gewelddadige conflicten zijn van alle tijden, je zou bijna van een traditie kunnen spreken. Sommige mensen denken dat geweld ‘dus’ onlosmakelijk verbonden is aan het leven, maar dat is natuurlijk onzin. Tradities komen en gaan, dus waarom zouden gewelddadige conflicten tot in lengte van dagen moeten voortwoekeren?
Maar het is waar, geweld van de ene partij blijft maar al te vaak geweld van de andere partij uitlokken. Wat kunnen de betrokken partijen doen om aan deze vicieuze cirkel te ontsnappen? Als geweld slechts geweld voortbrengt, moet je dan maar niet terugslaan als je het slachtoffer bent van geweld (dat uiteraard weer een reactie is op een eerdere schakel in de geweldsketen)? Loont vredelievendheid? Meestal niet: wie een klap krijgt en de andere wang toekeert, mag rekenen op nog een klap. Geweld lokt geweld uit, maar geweldloosheid ook: de agressor – of het slachtoffer dat wraak neemt, het is maar hoe je het bekijkt – zal er een aanmoediging in zien om nog eens flink te keer te gaan.
Tenzij … tenzij volkomen duidelijk is dat het lijdzame ‘slachtoffer’ best in staat was om wraak te nemen. Hij kan dan dreigen dat hij het er een volgende keer niet meer bij zal laten zitten. De ‘agressor’ zal zich door zo’n dreigement afgeschrokken voelen, en niet weer toeslaan. Hij zal inzien dat dit tot nieuwe geweldsescalatie zou leiden en zich dus inhouden, uit angst zijn eigen ondergang over zich uit te roepen. Waarmee aan de geweldsspiraal een einde komt. Waarom elkaar het leven onaangenaam maken? Dat is niet in het belang van de strijdende partijen. Het duurt misschien even voordat die partijen inzien wat in hun eigen belang is, maar vroeg of laat komt het er toch van. Een gewapende vrede, misschien, maar toch: vrede.
Nogmaals: voorwaarde is dat dreigementen van het ‘slachtoffer’ met geweld serieus worden genomen. Een ‘slachtoffer’ moet ‘agressor’ kunnen zijn. Als een van de twee partijen dus minder machtig is dan de ander, is het dus raadzaam die partij te bewapenen, tot er een heus machtsevenwicht is. Of juist ontwapenen, dat kan ook. Een mooie taak voor een of andere overkoepelende organisatie. Die kan dan meteen ook werken aan een voor beide partijen acceptabele oplossing in het conflict.
Toegegeven, dit is een erg theoretische benadering van wat ik maar geweldsde-escalatie zal noemen (ik denk volgens de speltheorie, weet het niet zeker). Zo wordt er vanuit gegaan dat er twee partijen zijn (in werkelijkheid zijn het er vaak talrijke, en hoe meer het er zijn, hoe complexer het conflict en hoe langer het geweld zal voortduren). Nog een aanname is dat die twee partijen diep in hun hart vrede willen. En dat ze niet (zelf)destructief zijn. En dat ze voor rede vatbaar zijn. En wie zou durven beweren dat dit in werkelijkheid allemaal het geval is? Hoe zijn die conflicten tussen die o zo vreedzame en o zo redelijke mensen dan ontstaan? En waar is die overkoepelende organisatie die macht weet te paren aan wijsheid en diplomatie?
Misschien is geweld inderdaad onuitroeibaar. Niet ‘omdat’ er altijd geweld is geweest, wel omdat er altijd gewelddadige mensen zijn geweest. Het doet er misschien niet veel toe wat de precieze verklaring is, maar het is wellicht toch beter dit even recht te zetten. Zoals bekend leiden misverstanden maar al te vaak tot conflicten en conflicten tot geweld – en dat was nu net niet de bedoeling van deze analyse.