Lessen in de liefde (Opvoedingsdilemma’s)

“Kinderen moeten aangemoedigd worden om hun deugden te ontwikkelen”, zegt Aristoteles en velen met hem. Maar het probleem is dat opvoeders (lees: ouders) niet weten waar de deugden van hun kinderen liggen. En dat komt weer omdat ze hun kinderen niet kennen, misschien niet eens écht van hun houden.

De ware liefde, zo heet het, dat is de liefde die een moeder voor haar kind voelt (en wat een vader voelt staat eervol tweede). Onbaatzuchtige, onvoorwaardelijke liefde. Liefde die aan zichzelf genoeg heeft, geen tegenprestatie verlangt, geen schouderklopje, geen aardse beloningen.

Maar is dat wel zo? Is die bewierookte liefde van een ouder voor een kind niet eerder een domme verliefdheid? Ouders hebben een vertekend, veel te rooskleurig beeld van hun kinderen. En als dit wordt geschonden (het kind komt niet mee op school, het gaat aan de drugs), dan valt hun wereld in duigen. Nooit verwacht, nooit vermoed – terwijl ze het toch hadden kunnen zien aankomen als ze de moeite hadden genomen hun kind te leren kennen. Juist omdat hun vertrouwen zo onrealistisch groot is, wordt het geschonden. Het beeld dat ze op hun kinderen projecteren, wordt maar al te snel omver gehaald door de werkelijkheid.

Komt wat kinderen voor hun ouders voelen niet veel eerder in aanmerking voor het predicaat ‘ware liefde’? Het beeld dat ze hebben van hun ouders is veel realistischer: ze voelen de pijn als hun ouders hun onrechtvaardig behandelen, ze voelen de vreugde als ze worden lief gehad. Ze zijn niet blind voor hun gebreken, maar hebben oog voor hun verdiensten. En bovenal blijven ze trouw aan hun ouders, hoe vaak hun vertrouwen ook wordt geschonden. Het is een liefde die geworteld is in de werkelijkheid. Geen blinde verliefdheid maar een ziende liefde, zou je kunnen zeggen.

Opvoeden wordt wel erg moeilijk als je als ouder een volstrekt geïdealiseerd beeld hebt van je kind. Hoe kun je ‘deugden ontwikkelen’ als je verslaafd bent aan je kind, als je alles geweldig vindt aan je zoon of dochter? Eerder zouden kinderen hun ouders kunnen opvoeden (en dat doen ze misschien ook wel, als ze hun ouders erop wijzen dat ze hun eten niet lusten of hun er ongegeneerd op attent maken dat ze er stom uitzien).

Ik kom hier op omdat mijn dochtertje volgende week vier jaar wordt. Wie houdt er nu van wie? En wie voedt wie op?, vraag ik me vaak af.