Reputatiereparatie (Twee in één)

Reputatiereparatie (Twee in één)

Opeens staat Ruud Lubbers te boek als ‘fout’. Van de ene op de andere dag is hij held af. En dat nota bene door een gerucht dat een eigen leven is gaan leiden, door een onbewezen verhaal. Onze Ruud, het slachtoffer van ‘hear say’.

Lubbers zou onder meer leden van een geheime ‘kampraad’ hebben verraden, terwijl uit betrouwbare bronnen blijkt dat zo’n raad nooit heeft bestaan. Er was wel een hiërarchie – daar komt het verhaal van die kampraad waarschijnlijk vandaan – maar dat was geen geheime verzetskliek; de nazi’s gebruikten bepaalde gevangenen om anderen onder de duim te houden. Het kamp werd de eerste jaren met name bevolkt door Duitse misdadigers en communisten. Zij hadden, gepokt en gemazeld als ze waren in het overleven, de meest vooraanstaande positie onder de gevangenen.

Wat Lubbers precies heeft gedaan en hoe hij aan werkelijk aan zijn einde is gekomen? Dat weten we niet. Het verhaal van zijn verraad is een verhaal van horen zeggen, afkomstig van een getuige die zelf ook van alles moet hebben uitgehaald om het kamp te overleven en misschien wel z’n vuile handen wilde schoonwassen. Erg dubieus allemaal. Er is niemand meer in leven die Lubbers daar heeft meegemaakt. De ware toedracht zullen we wel nooit achterhalen.

En al was Lubbers schuldig, wat dan nog? De discussie over goed en fout die nu wordt opgerakeld doet wel erg anachronistisch aan. De situatie waarin Lubbers zich bevond was extreem moeilijk. Alles draaide om eten, iedereen deed rare dingen om aan eten te komen. Zelfs de braafste burgermensen deden daar dingen die ze later thuis liever niet vertelden. Er waren gevangenen die ledematen van overleden kampgenoten hebben opgegeten. We kunnen hen toch niet beschuldigen van kannibalisme, zonder rekening te houden met omstandigheden? Evenmin kunnen we Lubbers zomaar veroordelen naar de maatstaven van onze tijd, vanuit onze luie stoel, met volgevreten buik, met de afstandsbediening in de hand. Snelrecht is slecht recht.

Waar houdt de waarheid op en waar begint de leugen? Waar de werkelijkheid en waar de beeldvorming? Waar ligt de grens tussen goed en fout? Wie is er nu – zelfs in vredestijd – fulltime een held, wie is 24 uur per dag, 7 dagen per week een verrader? De scheidslijnen liggen lang niet altijd even duidelijk. Waarom dat niet eens inzien? Waarom niet een zekere mildheid en vergevingsgezindheid aan de dag leggen? Waarom niet ook het waarachtige en goede benadrukken?

Los hiervan: ook – of misschien wel juist – een leugenaar en een doortrapt mens kan mooie gedichten schrijven. En mooie gedichten schrijven, dat kon Lubbers zeker. Net als Jan Campert, trouwens.

Deel:

Geef een reactie