De ‘creative new world’ van Hans Peter Roel (De Ontkooiing)

In De ontkooiing laat trendwatcher en schrijver Hans Peter Roel zien hoe organisaties en mensen ‘ontkooid’ kunnen worden. Minder controle en meer ruimte voor creativiteit, energie en passie zijn volgens hem hoognodig. Want: “Creativiteit wordt de nieuwe waardegenerator.”

De pavlovreactie van allerlei individuen, bedrijven, overheden en andere organisaties op de kredietcrisis is te streven naar meer controle. Zeker in de financiële sector, waar de wet- en regelgeving is aangescherpt om nieuwe ontsporingen te voorkomen. Maar ook elders is de hang naar controle groot – denk alleen al aan de toegenomen spaarzin bij mensen, of de toegenomen voorkeur voor politieke partijen met conservatieve denkbeelden. Heel begrijpelijk allemaal, zegt trendwatcher en schrijver Hans Peter Roel. “Mensen worden door de crisis onzeker over hun baan, bedrijven vrezen voor hun voortbestaan. Hierdoor is de primaire reactie van mensen om te vluchten en de controle op te zoeken in de hoop dat de economie straks weer aantrekt.”

Nogmaals, heel begrijpelijk. Maar helpt het ook? Roel betwijfelt het. “Begrijp me niet verkeerd: enige controle is niet erg, zolang er maar een balans is tussen controle en vrijheid. Banken redden die ten onder dreigen te gaan? Daar ben ik helemaal voor. Maar het moet niet doorslaan.” En alle beheersmaatregelen dreigen nu helaas hun doel voorbij te schieten, aldus Roel. Want maar al te vaak betekent binnen bedrijven ‘meer controle’ synomiem aan ‘meer werk’, meer ’to do’s’, ‘meer bureaucratische beslommeringen’.

Kortom: een overmaat aan activiteiten die afleiden van het eigenlijke werk. Of, nog erger, alle controlemaatregelen kunnen leiden tot schijnzekerheid. Bedrijven zijn niet opeens crisisbestendiger geworden doordat ze meer formulieren invullen of de facebookpagina’s van sollicitanten af te speuren op jeugdzondes. “Wij kunnen de complexe werkelijkheid niet beheersen, ook al willen we dit vanuit angst heel graag.”

Koffieapparaat

Tegelijkertijd dient zich een alternatief aan voor de door angst ingegeven controledwang. Roel signaleert een krachtige tegenbeweging, een trend naar minder controle. Zeker op de arbeidsmarkt, ondanks de neiging van veel werknemers om in tijden van crisis krampachtig vast te houden aan hun baan.

Hij schrijft hierover in zijn boek De ontkooiing (Het nieuwe ondernemen). Centraal in dit boek staat de opkomst van de netwerksamenleving, die gedomineerd wordt door veel thuiswerken en flexibele werktijden, bedrijven in losvaste verbanden opereren, waarbinnen de collega’s van vroeger zijn vervangen door contacten in sociale netwerken, rondom bepaalde thema’s waaraan de deelnemers bijdragen volgens hun bekwaamheden. Het is een ondernemende samenleving, waarin vrijheid en creativiteit de toon aangeven. “Waar je niet alleen maar werkt met collega’s maar dat die overal zitten door je sociale netwerk. Als je een probleem hebt met het koffieapparaat loop je momenteel naar je collega. Straks zet je dit probleem op twitter of je linked-in. Zo krijgen we betere netwerken en betere informatieuitwisseling en allerlei innovaties kunnen plaatsvinden: de verbindingen tussen mensen worden beter, waardoor de creativiteit kan toenemen.” Zoals hij het uitdrukt in De ontkooiing: “Creativiteit wordt de nieuwe waardegenerator”.

Dat niet alleen: “Het interessante van dit nieuwe tijdperk is dat mensen hun vrijheid en creativiteit niet alleen aanwenden om er zelf beter van te worden, maar ook ten behoeve van de omgeving. Zingeving wordt belangrijker voor mensen. En bedrijven zullen hierin meegaan, want bedrijven die zich vooral inzetten op toegevoegde waarde voor de maatschappij zullen de meest talentvolle mensen aantrekken.”

Schaduwzijden

Roel is niet blind voor de schaduwzijden van de trend naar de ‘ontkooide’, vrijere samenleving. Menige werknemer heeft moeite met beperking van verworven rechten, met het verdwijnen van oude zekerheden, met het ineenvloeien van werk en privé, erkent Roel. En hij ziet in dat niet iedereen blij is met de toegenomen verantwoordelijkheid over hun eigen leven, en dat vele mensen moeite hebben zichzelf te redden. Maar de symptomen van wat wel ‘stresssamenleving’ wordt genoemd, komen volgens Roel vooral voort uit aanpassingsproblemen. “Ik verwacht dat de stress tijdelijk is. We zijn ook van een productiegestuurde maatschappij naar een informatiemaatschappij gegaan. Destijds leidde dat ook wel tot stress bij mensen, nu weten we niet beter. Zo zal het bij de overgang naar een volgende fase weer gaan. We zullen naar een heel werkzaam model komen.”

Zonder slag of stoot zal het wel niet gebeuren. Het betekent onder andere dat werknemers veel eerder een eigen specialisme moeten kiezen dan nu. “De wereld is zo complex en zo snel geworden. Je kunt niet meer op elk vlak bijblijven wat vroeger wel kon. Je dwingt mensen te kiezen naar waar hun krachten en sterktes liggen: ‘Wie ben ik, wat wil ik in deze wereld creëren?'”

Ook werkgevers zullen zich moeten aanpassen. ” Een netwerk aansturen vergt andere vaardigheden dan een traditionele onderneming. Je bent nu eenmaal minder in ‘control’ wanneer je niet meer constant je vaste medewerkers om je heen hebt. Die controle moet je ook niet willen nastreven: je moet meer zorgen dat je de creativiteit van mensen stimuleert. Ook moet je als werkgever minder eendimensionaal sturen op geld. Natuurlijk is het voor het voortbestaan van een onderneming belangrijk wat er onderaan de streep overblijft aan het eind van het jaar. Maar om alleen daarop te sturen? Organisaties die alleen maar sturen op geld, zullen andere mensen aantrekken dan organisaties die ook wat voor de wereld willen doen. Je ziet dat nu toch ook? Zo willen nu alle innovatieve en creatieve mensen bij Google werken, een bedrijf dat sterk op innovatie is ingesteld. Bij menige organisatie wordt het talent van de medewekers helaas nog onderbenut. Maar het lijkt me een kwestie van tijd voordat hier verandering in komt. Op korte termijn zijn er misschien belemmeringen: onze systemen zijn nog niet aan de nieuwe tijd aangepast, niet iedereen is er op ingesteld. De trend naar ‘ontkooiing’ is zo krachtig, dat uiteindelijk niets deze ontwikkeling kan tegenhouden.”

Nadere informatie: www.ontkooien.nl

De ontkooing is verschenen bij N.E.X.T. company
ISBN 978 90 79677 03 0
Prijs 14 euro

Eerder verschenen in Second Sight