Duurzaam dankzij droomgedreven daden
In Alle dagen duurzaam – op weg naar een circulaire economie van Eric Schoones komen enkele tientallen ondernemers aan het woord over hun visie op een duurzame toekomst en hoe ze die proberen te verwezenlijken. Zij zijn doende praktische bezwaren te overwinnen, zoals Schoones in zijn nawoord stelt. En de geïnterviewden lijken daar stuk voor stuk zeer succesvol in, al valt dat moeilijk vast te stellen.
“Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren”, citeert Eric Schoones in het nawoord van Alle dagen duurzaam de bekende frase van Willem Elsschot. In zijn boek gaat het vooral om de dromen en (nog meer) over de daden van allerlei ondernemers die werken aan de totstandkoming van een duurzamere samenleving. Zij dromen gezamenlijk van een schone, circulaire economie. Althans die indruk wekt het boek, gezien de ondertitel (op weg naar een circulaire economie) en het voorwoord van Marjan Minnesma (directeur van Urgenda), waarin zij een lans breekt voor mensen die droomgedreven een daad willen stellen. De daden van de ondernemers lopen echter sterk uiteen, zo sterk dat de lezer zich af en toe afvraagt of hij met het boek nog wel op de weg naar de circulaire economie zit.
Het boek begint op zich duidelijk genoeg. Schoones trapt af met een interview met Thomas Rau en Sabine Oberhuber van Turntoo over wenselijkheid van een samenleving waarin gebruik de plaats in heeft genomen van bezit. Architectenbureau RAU (een ander bedrijf van Thomas Rau) heeft al een voorschot genomen op die nieuwe maatschappij, zo blijkt verderop in het boek: samen met Philips is het bureau een ‘Pay per lux’ proef gestart, waarbij de gebruiker alleen voor de werkelijk verbruikte hoeveelheid licht betaalt, zonder eigenaar van de verlichtingsinstallatie zelf te zijn. Zowel de installatie van de verlichting als de energienota komen voor rekening van Philips, en het bedrijf blijft al die tijd ook eigenaar. Na afloop van de contractperiode blijkt het circulaire karakter van de overeenkomst: dan neemt Philips de verlichtingsproducten weer terug in het productieproces en worden de grondstoffen hergebruikt.
Hierna volgen nog enkele aansprekende voorbeelden van bedrijven en initiatieven die kunnen bijdragen aan de totstandkoming van een circulaire economie, zoals de Rotterdamse wijk Cirkelstad van woningcorporatie Woonbron en enkele partners (waarin afval wordt hergebruikt) en tapijtfabrikant Interface (de producent van de Heuga-tapijtegel, die zich richt op circulair tapijt).
Duurzaam scheiden
Naarmate het boek vordert, raakt de rode draad echter uit het zicht. In hoeverre kan een scheidingsadvocate annex mediator ons bijvoorbeeld verder op weg helpen naar een circulaire economie? In het interview met de ondernemer in kwestie Julia Veldkamp (duurzaamscheiden.nl en duurzaamhuwelijk.nl) heet het dat het besef van een toekomstbestendige maatschappij en de vormgeving daarvan in de praktijk hand in hand gaan en voortkomen uit een gevoel van verbinding en het nemen van verantwoordelijkheid. En elke verbinding begint bij relaties, ik en de ander, ik en de wereld. Maar wat heeft dat met de kringloopeconomie te maken?, vraag je je als lezer af.
Deels komt de verwarring bij de lezer doordat de auteur nogal nonchalant is in zijn terminologie. Zo gebruikt Schoones de termen duurzaam en circulair door elkaar, terwijl circulair natuurlijk een veel smaller begrip is dan het weidse duurzaam. Een duurzaam huwelijk of een duurzame scheiding (de advocaat/mediator bedoelt eigenlijk een goed en bestendig nahuwelijk) is bepaald niet circulair. Het initiatief van Unilever om consumenten te verleiden tot korter douchen evenmin – het draagt wel bij tot minder waterverbruik en tot een lagere energierekening, maar niet tot hergebruik van water.
Speels gemak
Ook – en dat is eveneens verwarrend – wordt duurzaamheid in dit boek vooral gezien als ‘groen’: de meeste ondernemers die zijn geïnterviewd dragen bij aan oplossing voor de grote milieuproblemen waar we mee worstelen, en dan met name de opwarming van de aarde, de vervuiling, de afnemende biodiversiteit en de toenemende schaarste aan energie en natuurlijke hulpbronnen. Ze stellen hun bedrijfsvoering in dienst van de P van Planet, met andere woorden. De P van People komt er – behalve in het interview met de duurzame scheidingsadvocate en enkele andere cases – bekaaid van af. De P van Profit eveneens.
De geïnterviewden lijken stuk voor stuk zeer succesvol, maar het valt moeilijk vast te stellen of dit inderdaad zo is. Ze lijken de wetten en praktische bezwaren van Elsschot met speels gemak te tarten, maar is dit werkelijk zo? Het boek was waarschijnlijk wat spannender geworden met wat minder eenzijdig positieve juichverhalen. Eerlijker ook, en geloofwaardiger.
Aan de andere kant: misschien is het niet de bedoeling van de auteur om uitgebalanceerde, journalistiek verantwoorde artikelen op te nemen, en is het vooral zijn bedoeling om te laten zien dat talloze ondernemers er op talloze manieren in slagen om duurzaam te ondernemen. In die opzet is hij dan uitstekend geslaagd. Een paar van de verhalen zullen veel lezers misschien erg bekend voorkomen (zeker de interviews met bekende ondernemers zoals Thomas Rau en Maurits Groen – overigens ook de uitgever van dit boek). Daartegenover staan uitgebreide verhalen over initiatieven die tot dusver weinig in de publiciteit zijn geweest, zoals over Cirkelstad. En juist die verhalen stemmen optimistisch. Wat de wetten en praktische bezwaren ook mogen zijn die tussen droom en daad staan, je krijgt in elk geval de indruk dat ze de weg naar de circulaire economie niet hoeven te versperren.
Alle dagen duurzaam – op weg naar een circulaire economie kan voor €35 worden besteld in de webwinkel van Maurits Groen (MGMC).