Het alfamannetje voorbij

Het alfamannetje voorbij

De ideale leider is een soort tuinman. Iemand die planten niet kan dwingen om te groeien, maar wel de juiste voorwaarden voor groei kan creëren. Dat stellen ‘businessvernieuwers’ Evert Jan van Hasselt en Pauline Romanesco. In hun onlangs verschenen boek Van CEO naar tuinman werken ze deze gedachte verder uit. Maar hoe breed toepasbaar zijn hun aanbevelingen?

Welk dier lijkt het meest op de mens? De aap, zou je zeggen. En dan niet de sociale bonobo, maar eerder de chimpansee met zijn cultuur van de apenrots: hiërarchisch en op status belust. Zeker in het gevestigde bedrijfsleven heerst nogal eens de cultuur van de apenrots. Met zijn dominante, vaak op expansie gerichte alfamannetjes aan de top, waarin de typische leidinggevende zichzelf ziet als iemand die een regelpaneel bedient, waarvan hij alleen maar de knoppen hoeft in te drukken om zijn medewerkers aan te sturen.

Veel mensen – zeker jongeren – voelen zich evenwel slecht thuis in zo’n cultuur. Zij snakken een cultuur waarin ze zichzelf kunnen ontplooien is samenwerking met anderen. Een cultuur waarin ze geen vastomlijnde, door een dominante leider bedachte taak vervullen, maar naar eigen inzicht kunnen handelen en flexibel kunnen reageren op veranderende situaties – of het nu gaat om toenemende concurrentiedruk, technologische veranderingen of om nieuwe wensen van klanten.

Eigenlijk – om weer een dierenmetafoor te gebruiken – zoals binnen een mierenkolonie altijd werkmieren klaar staan om als er opeens voedsel is ontdekt erop uit te trekken. Niet alleen zouden mensen binnen zo’n mierenkolonie-achtig bedrijf gelukkiger zijn, het bedrijf zou er ook baat bij hebben. Vooral in kennisproducerende en waardegedreven organisaties, met hoog opgeleide en mondige medewerkers werpen een grote mate van zelfsturing en zelfordening hun vruchten af. Zeker wanneer innovatie van belang is. Binnen een mierenkolonie-achtig bedrijf kunnen namelijk innovaties door medewerkers op de werkvloer tot stand worden gebracht, die zo bij hun werk betrokken zijn dat ze voortdurend variaties bedenken en uitproberen, met vaak hele grote en onvoorziene vernieuwingen als resultaat.
Geen alfamannetje dat vanaf de top van de apenrots bevelen uitdeelt, maar een soort tuinman

Constructief

In het boeiende onlangs verschenen boek Van CEO naar tuinman werken ‘businessvernieuwers’ Evert Jan van Hasselt en Pauline Romanesco deze gedachten verder uit. Ze geven onmiddellijk toe dat de vergelijking tussen mierenkolonies en bedrijven slechts gedeeltelijk opgaat. Binnen de mierenkolonie is immers geen leiderschap nodig – een kolonie is zelfsturend, aangezien mieren zijn geprogrammeerd om snel op elkaar en op de omgeving te reageren. Bij mensen ligt dat anders, en moet er enige centrale aansturing plaatsvinden. Er is kortom leiderschap nodig. Alleen is die leider idealiter niet het alfamannetje dat vanaf de top van de apenrots bevelen uitdeelt, maar iemand die veel weg heeft van een tuinman.

De CEO annex tuinman uit de titel van het boek van Van Hasselt en Romanesco: een hovenier die planten niet kan dwingen om te groeien, maar wel de juiste voorwaarden voor groei kan creëren. Hij daalt van zijn apenrots af. Hij is het alfamannetje voorbij. Hij is niet autoritair en dogmatisch, maar constructief en gericht op feedback. Hij treedt eerder coachend dan directief op: hij wil mensen liever enthousiasmeren en hun eigen verantwoordelijkheid op zich laten nemen dan voor te schrijven wat ze moeten doen en laten. De nieuwe CEO/tuinman laat groeien, maakt gebruik van datgene wat er is, geeft ruimte aan zijn personeelsleden.

Waar de ouderwetse CEO weinig minder dan een controlfreak is, staat bij de CEO/tuinman vertrouwen centraal: vertrouwt erop dat mensen zich, als je ze hun eigen verantwoordelijkheid geeft, betrokken voelen bij een organisatie, bij andere mensen en hun gemeenschappelijke doelstellingen. Hij staat open voor kritiek en is bereid om veranderingen door te voeren, waar de traditionele mannelijke leider veranderingen al gauw als een bedreiging ervaart. Hij is flexibel, bereid om zich aan te passen aan de omstandigheden en te handelen naar bevind van zaken. Situationeel en coachend leidinggeven is zijn stiel.

Virtueel vertakt

Bestaan er bedrijven die worden geleid alsof het tuinen zijn? Wel degelijk. Van Hasselt en Romanesco bespreken er een paar, waaronder het Nederlandse Seats2meet.com en het Amerikaanse couchsurfing.org. Seats2meet biedt kleine zelfstandigen gratis werkplekken aan, met de mogelijkheid om tegen betaling grotere ruimtes te huren. Mensen kunnen er netwerken, en komen zodoende aan waardevolle ‘know how’ en ‘know who’. Veel van de mensen die er komen, brengen weer nieuwe contacten aan – zo niet direct uit het eigen netwerk, dan wel indirect, doordat ze zich positief uitlaten over Seats2meet. De marketingkosten van Seats2meet bedragen een fractie van die van een traditioneel vergadercentrum, de winstgevendheid is driemaal zo hoog. Couchsurfing is opgezet door Casey Fenton, die op zoek was naar goedkope logeerplekken voor een wereldreis en besloot dat via internet te regelen. Al snel kon hij kiezen uit honderden slaapplekken. Inmiddels verdient hij zijn geld via couchsurfing.org. Iedere surfer en iedere couchverhuurder werken op individuele basis mee, samen vormen ze een goedlopende virtuele organisatie met vertakkingen in tientallen landen.

Deze twee voorbeeldbedrijven hebben met elkaar gemeen dat het een soort ‘ecosystemen’ zijn, die weinig kapitaalintensief zijn – Seats2meet moet een paar kantoorruimtes huren, Coachsurfing kan het stellen met een goede website. De CEO/tuinman en alle zelfstandigen (Seats2meet) of particulieren (Coachsurfing) in de ‘community’ kunnen op afstand worden geïnformeerd, ge-enthousiasmeerd, aan- en bijgestuurd. Er zijn wellicht ook bedrijven en andere organsaties waarvoor dit niet geldt – bedrijven die vanwege allerlei investeringen uit het verleden niet van de ene op de andere dag hun beleid kunnen omgooien, bijvoorbeeld, of die zich gecommitteerd hebben aan onderzoek waarvan ze pas over jaren de uitkomsten weten, of die gebonden zijn aan allerlei wetten, regels en andere restricties.

In hoeverre zijn die ook gebaat bij een CEO die zich als een tuinman opstelt? Jammer genoeg staan Van Hasselt en Romanesco hier niet bij stil. In een volgend boek graag meer hierover!

Artikel voor Respons!

Deel:

Geef een reactie