Stemadvies
De Nederlandse burger gaat een zware tijd tegemoet. Kort achter elkaar vinden de komende maanden gemeentelijke en landelijke verkiezingen plaats. Op wie te stemmen?
Zoals een bedrijf producten en diensten voortbrengt, zo maakt een politieke partij beleid. Beleid dat aan man moet worden gebracht met al dan niet door het Centraal Planbureau doorberekende verkiezingsprogramma’s. Je kunt die partijprogramma’s aan een soort vergelijkend warenonderzoek onderwerpen, in de hoop zo het beste programma te selecteren. Het is verleidelijk zo te werk te gaan, zeker nu veel kranten en andere media de belangrijkste punten van de verschillende partijen in overzichtelijke tabellen. Het is erg eenvoudig de partij te selecteren met het programma dat het meest overeenstemt met jou politieke voorkeur.
Wie zo te werk gaat, ziet over het hoofd dat een verkiezingsprogramma geen productbeschrijving is. In een programma staat niet wat er staat – althans je kunt er niet uit afleiden welke doelstellingen de partij nastreeft, hoe ze die denkt te bereiken. Want enerzijds schermen de partijen met allerlei idealen en beginselen. Zeker de traditionele partijen, die zich laten voorstaan op de principes waarmee het socialisme, het liberalisme en de christen-democratie groot zijn geworden. Aan de andere kant zien diezelfde partijen in dat ze bestaan bij de gratie van de mate waarin ze tegemoet komen aan de belangen van haar achterban en van de ‘zwevende kiezers. Ze zitten gevangen tussen idealisme en pragmatisme. Met alle compromissen en kronkelredeneringen van dien.
Zo is de Partij van de Arbeid voor een rechtvaardige verdeling van het inkomen, maar toch ook voor behoud van de hypotheekrente-aftrek omdat veel (potentiële) PvdA-stemmers nu eenmaal een eigen huis bezitten. De pogingen van de eigen Rick van der Ploeg enkele jaren geleden om te voorkomen dat de staat nog langer ‘sinterklaas voor de rijken’ zou spelen waren ideologisch verantwoord maar ondermijnden het voortbestaan van de partij. En dat kan niet, want welke organisatie streeft nou naar zijn eigen ondergang?
Is het überhaupt mogelijk een verantwoorde politieke keuze te maken? Niet bij de landelijke verkiezingen. Die hebben te veel weg van een kansspel, voorbehouden aan deelnemers van boven de 18 jaar. Want wat gebeurt er nadat u dat bekende vakje heeft roodgekleurd en het stemhokje verlaten? Uw stem wordt als wisselgeld ingezet bij onderhandelingen en als munitie bij politieke ruzies, vetes en haarkloverijen. De uitkomst daarvan is afhankelijk van de onderhandelingspositie en de diplomatieke vaardigheden van de heren en dames politici, en laat zich van te voren niet voorspellen. Wie stemt, zet zijn handtekening onder een contract waarvan hij de inhoud niet kent – niet kan kennen. Wie geluk heeft, ziet zijn wensen ingewilligd. Maar voor hetzelfde geld blijkt hij op het verkeerde politieke paard te hebben gewed.
Anders ligt het bij de gemeentelijke verkiezingen. Hier is de roemruchte ‘kloof’ tussen burger en politiek gering. De burger die invloed wil uitoefenen op het beleid, heeft daar alle gelegenheid toe. Terwijl de landelijke politici afgeschermd worden door voorlichters en beleidsmedewerkers, zijn de politici op lokaal niveau de kwetsbaarheid zelve. Wie wat wil bereiken, moet alleen wat duwen en trekken.
Bent u bijvoorbeeld niet tevreden over de naam van de straat waarin u woont? Daar valt wat aan te doen. Onlangs heeft een bewoner van de Amsterdamse Zoutkeetsgracht het met bellen, schrijven, mailen en faxen tenminste voor elkaar gekregen dat deze straat bij de Korte Zoutkeetsgracht werd getrokken. Uit zich zelf was de stadsdeelraad nooit op de gedachte gekomen – maar de mondige burger (lees: burger met de grote mond) kan heel wat voor elkaar krijgen. Althans bij kneedbare, makkelijk te beïnvloeden politici.
De conclusie is onvermijdelijk. Wilt u dus dat de politiek uw belangen behartigt? Dan kunt u bij de landelijke verkiezingen blind een vakje inkleuren. En bij de gemeenteraadsverkiezingen kunt u het beste stemmen de meest opportunistische, slappe politicus die zich aandient.
Artikel verschenen in een serie columns voor Writers Block over de Verkiezingen van 2002