De ongeschreven regels van het spel

Ook in Nederland is De ongeschreven regels van het spel van Peter Scott-Morgan een bestseller. Wie het boek ook daadwerkelijk leest zal ontdekken dat de ‘verborgen-regelanalyse’ van Scott-Morgan vrijwel altijd nieuwe inzichten oplevert. Al valt op het boek wel de nodige kritiek te leveren.

In bedrijf X. heeft de directie bedacht dat de werknemers meer aan langetermijn-productontwikkeling moeten gaan doen. In de praktijk komt van deze plannen echter niets terecht en het bedrijf raakt steeds verder achter bij de concurrentie. Het management vraagt zich bezorgd af wat er mis is gegaan. De ene reorganisatie volgt op de andere, maar niets lijkt het tij te kunnen keren.

Wanneer Peter Scott-Morgan, de schrijver van de managementbestseller De ongeschreven regels van het spel in dit bedrijf een kijkje zou komen nemen, zou hij waarschijnlijk tot de conclusie komen dat de reden van het falen niet ligt in de plannen van de directie, maar in de bedrijfscultuur. Het zou goed kunnen dat werknemers van dit bedrijf al sinds jaar en dag is ingepeperd dat ze vooral voor goede kwartaalcijfers moeten zorgen, omdat dat het enige is waar ze op worden afgerekend. En dat ze veel van functie moeten wisselen, willen ze hogerop komen. Twee ‘ongeschreven regels’ die lijnrecht ingaan tegen alles wat met lange-termijnstrategie te maken heeft.

Om deze ‘ongeschreven regels’ gaat het bij Scott-Morgan. De ‘ongeschreven regels’ vormen de verborgen drijfveren achter het gedrag van de werknemers. Dergelijke regels zijn zeer persistent. Van bovenaf opgelegde beleidsveranderingen kunnen er niet zomaar doorheen breken. Het is dan ook nodig, inzicht te krijgen in de verborgen regels, wil een reorganisatie met succes doorgevoerd kunnen worden. Drie vragen spelen een rol bij het ontdekken van de ongeschreven regels: wie hebben werkelijk de macht, waar worden werknemers werkelijk op afgerekend, en waar worden mensen werkelijk door gemotiveerd. Staan de antwoorden haaks op het gewenste beleid van de directie, of leiden ze in combinatie met dat beleid tot ongewenste neveneffecten, dan is er een probleem.

In het voorbeeld van bedrijf X. zou dat probleem opgelost kunnen worden door bijvoorbeeld het werken aan lange-termijnplanning te belonen en de kwartaalcijfers geen rol meer te laten spelen bij het toekennen van promoties of bonussen. Dat klinkt eenvoudig, en dat is ‘de ongeschreven regels van het spel-methode’ ook.

In de praktijk blijven natuurlijk veel zaken onttrokken aan de invloedssfeer van het management, zoals de gronden waarop werknemers respect verdienen bij hun collega’s. Wanneer het aankomt op het toepassen van die inzichten voor een verbetering van het bedrijfsresultaat, staat Scott-Morgan een eclectische behandelmethode voor, waarbij bekende strategieën als Total Quality Management en reengineering al naar gelang de individuele situatie van het bedrijf door elkaar gemixt kunnen worden.

Geen enkele methode is heilig, zo doceert Scott-Morgan. Wat een succesformule is in het ene bedrijf, kan in het andere voor onheil zorgen. In de praktijk is dit een geode benaderingswijze, aldus Scott-Morgan. Als consultant bij het Amerikaanse bedrijf Arthur D. Little heeft hij zijn methode al veelvuldig toegepast, naar eigen zeggen met ongekend succes. Niet omdat hij een wondermiddel heeft om kwalen te verhelpen. Wel omdat hij veel problemen kan verklaren – en bedrijven kan helpen een stap in de goede richting te zetten.

Het moge duidelijk zijn dat Scott-Morgan niet de zoveelste managementgoeroe wil zijn die de enig juiste weg predikt. Die nuchtere instelling is toe te juichen. En zijn ontdekking van de ongeschreven regels die ieder bedrijf in een klemmende houdgreep houden, is ongetwijfeld van groot belang. Het zij Scott-Morgan daarom vergeven dat hij in zijn enthousiasme soms wat doordraaft. Zijn boek staat vol uitweidingen die niet direct nodig zijn voor het begrip van zijn methode. Volgens de tekst op de achterflap is

De ongeschreven regels van het spel een ‘uiterst leesbaar’ boek, en het moet gezegd dat het, anders dan sommige andere managementboeken, redelijk vlot geschreven is. Maar de lijn van het betoog is moeilijk te volgen. Hetzelfde verhaal dat nu over 258 pagina’s wordt uitgesmeerd, zou in maximaal honderd pagina’s veel overzichtelijker gebracht kunnen worden. Ondanks zijn breedsprakigheid stelt Scott-Morgan de zaken soms erg simplistisch voor. Werknemers zijn in zijn optiek kennelijk kuddedieren die allemaal hogerop willen en daartoe blindelings op dezelfde manier te werk gaan. Door ze een worst voor hun neus te hangen, zijn ze makkelijk in een andere richting te bewegen. Enigszins dubieus is ook de methode die Scott-Morgan beschrijft om de ongeschreven regels boven water te krijgen. Interviews met een stuk of veertien midden-managers volstaan, waarbij na één of twee gesprekken al hypotheses worden opgesteld, die vervolgens tijdens de andere interviews bevestigd moeten worden. Op zo’n manier wordt het onderzoek al snel een self-fulfilling prophecy van de consultant.

Peter Scott-Morgan, De ongeschreven regels van het spel
Uitgeverij BoekWerk, 258 pagina’s, fl. 49,50, ISBN 90 5402 125 X

Door: Pauline Kleijer/Jan Bletz

Artikel geschreven voor Leidinggeven en organiseren (NIVE)

Deel:

Geef een reactie