Dichterbij komen door weg te lopen (Over Pieter Omtzigt)
In mijn pre-kerstbubbel was het groot nieuws: Pieter Omtzigt die plots opstond uit een interview met WNL en de studio verliet omdat het hem even te veel werd. De omroep had het incident kunnen laten sneuvelen op de montagetafel, maar koos ervoor om het uit te zenden. Naar verluidt in de hoop op een spektakelstuk: de onkreukbare Omtzigt die bezwijkt onder de druk van een kritische vraag en zijn kalmte verliest, zoals hij dat binnenskamers ook zo vaak schijnt te doen. Maar de poging om een drama over zijn rug te creëren keerde zich als een boemerang tegen WNL. Het ‘frame’ werd in mijn bubbel tenminste gezien als een kwalijke poging om Omtzigt ten onrechte in diskrediet te brengen. Terwijl het interview veel belangwekkender nieuws had opgeleverd, namelijk dat ‘een van de coalitiepartijen’ (rara welke) van plan was geweest het bezit van de Koran strafbaar te stellen.
Wat bleef hangen, was niet het beeld van een falende politicus, maar van iemand die een zware strijd tegen ondemocratische krachten moet leveren. Logisch dat het hem af en toe te veel wordt: “Omtzigt is ook maar een mens”, was de strekking van de vele commentaren op de uitzending. Het lijkt Omtzigts status als integer politicus te versterken, en zijn reputatie als ‘de heilige Pieter’ te versterken (en zoals in het Boek der rusteloosheid staat: “Een heilige huilt en is menselijk. God zwijgt. Daarom kun je van heiligen houden, maar niet van God.”)
We leven in een wereld waarin beeldvorming belangrijk is. Veel mensen zien zichzelf als merk, bouwen aan hun publieke ‘persona’, proberen hun reputatie te ‘managen’ en doen moeite om de perceptie die anderen van hen hebben te beïnvloeden. Politici zeker. En voor zover ze zelf niet bij machte zijn die beeldvorming te sturen, dan vertrouwen ze op PR-adviseurs, woordvoerders en ander communicatievolk. Toch blijkt keer op keer dat het gewenste imago niet altijd overeenstemt met het beeld dat anderen van hen hebben – hoe jij jezelf ziet, kan afwijken van hoe anderen je zien. Gewenst imago en perceptie kunnen bovendien steeds sterker uit elkaar lopen. Doordat er een hetze tegen je wordt gevoerd, bijvoorbeeld, of juist omdat je zonder gegronde reden wordt opgehemeld. Maar hoe de input (communicatie-inspanning) en output (beeldvorming) zich tot elkaar verhouden blijft ongewis.
De gebeurtenis met Omtzigt laat eens te meer zien dat het lang niet eenvoudig is om de beeldvorming te sturen. In elk geval dat media iemand veel minder makkelijk kunnen maken of breken dan nog wel eens wordt gedacht. Omtzigt wekte sympathie door weg te lopen – iets waar WNL in de verste verte niet op had gerekend.
Dat biedt hoop, lijkt me.
Het betekent dat mensen zich niet klakkeloos laten manipuleren door anderen, en soms best in staat zijn een eigen beeld van anderen te vormen. Hoezeer mensen misschien ook blootstaan aan ‘fake news’ en desinformatie, ze hoeven er geen weerloos slachtoffer van te zijn. Ze bepalen zelf wel wat ze vinden van Omtzigt – of hij inderdaad de labiele politicus op de rand van overspannenheid is die WNL van hem maakt of gewoon een hard werkende dienaar van het land die het soms even niet ziet zitten.
Het lijkt me ook goed nieuws voor iedereen die niet alleen opschept over zichzelf, maar zich ook van zijn kwetsbare kant laat zien. Die niet alleen zijn successen etaleert, maar ook bereid is om ruiterlijk toe te geven dat dit wat minder goed gelukt is of zelfs helemaal in de soep is gelopen. Die niet alleen de fatsoenlijke Dr. Jekyll in zichzelf toont, maar ook de duistere Mr. Hyde. Zo iemand zal geloofwaardig en sympathiek overkomen. Geloofwaardiger en sympathieker in elk geval dan degene die zich altijd maar presenteert als een toonbeeld van deugdzaamheid, als iemand die de successen aaneenrijgt en in wiens leven geen wolkje voor de zon verschijnt.
Conclusie: maak je niet druk over je imago, beste influencer, zelfpromotor en perceptiemanager. Je hoeft niet krampachtig een positieve ‘spin’ te geven aan alles wat je mededeelt. Als mensen in staat zijn om door de geniepige aanval van WNL op Omtzigts imago heen te prikken, dan zullen ze ook niet zomaar meegaan in jouw pogingen om jezelf als superieur A-merk neer te zetten. Je kunt beter af en toe eens eerlijk voor je fouten uitkomen. Toegeven dat je een vergissing hebt gemaakt. Je kwetsbaarheden tonen.
Je wordt er alleen maar menselijker door. Waardoor je het beeld dat mensen van je hebben positief beïnvloedt: juist door niet te veel moeite te doen het te beïnvloeden, maar door trouw te zijn aan jezelf. En dichterbij anderen kunt komen, zelfs als dat betekent dat je midden in een interview moet opstaan en weglopen.
Beeld: Dr. Jekyll and Mister Hyde, Ideogram.ai