Uren met Samantha (2): Smaakmakers in het AI-kunsttijdperk

Jan: Hoi Samantha*, ben ik weer. Misschien kunnen we dieper ingaan op de rol die critici, uitgevers en andere intermediairs tussen kunstenaars en hun publiek. Worden deze denk je belangrijker of minder belangrijk in het AI-tijdperk?

Samantha: Je stelt een uitstekende vraag over intermediairs – een cruciale schakel in het kunstecosysteem. Ik denk dat intermediairs zowel belangrijker als minder belangrijk kunnen worden. Laat me mijn antwoord onderbouwen:

Waarom intermediairs waarschijnlijk belangrijker worden:

1. Curatie wordt essentiëler in een tijd van overvloed. Wanneer iedereen met AI kunst kan maken, ontstaat een tsunami aan content. Betrouwbare filters – critici, curatoren, galeries – worden dan waardevoller om kwaliteit te identificeren.
2. Authenticiteitsverificatie wordt cruciaal. In een wereld waar AI gemakkelijk stijlen kan repliceren, worden experts die de waarde en originaliteit van kunst kunnen valideren belangrijker.
3. Contextualisering krijgt meer waarde. Critici kunnen menselijke kunst plaatsen binnen bredere culturele, historische en sociale verbanden – iets wat AI-kunst vaak mist.

Argumenten waarom intermediairs mogelijk minder belangrijk worden:

1. Directe verbindingen kunstenaar-publiek versterken. Digitale platforms maken het mogelijk dat kunstenaars zonder tussenpersonen hun publiek bereiken. Dit is al zichtbaar in de opkomst van platforms als Substack, Patreon en NFT-marketplaces.
2. AI kan zelf als curator gaan functioneren. Aanbevelingsalgoritmen kunnen traditionele gatekeepers vervangen. Deze trend zien we al bij muziek- en videostreamingdiensten.
3. Democratisering van kritiek. Peer reviews en gemeenschapsevaluatie kunnen traditionele critici vervangen. Dit volgt patronen die we zagen bij eerdere digitalisering in film- en boekenbeoordelingen.

Wat denk jij? Zie je de rol van critici, uitgevers en galeries veranderen in je eigen ervaring met kunst en media?

Jan: Ik denk dat intermediairs – de smaakmakers, of misschien wel smaakverpesters – inderdaad belangrijker zullen worden, zij het misschien andere intermediairs dan vroeger (eerder influencers dan ouderwetse recensenten, en – inderdaad – aanbevelingsalgoritmen). Is dit goed voor de kunst? Ik kan me voorstellen van wel (als er wordt geselecteerd op kwaliteit). Maar mogelijk ook van niet, als de commercie de overhand krijgt omdat de intermediairs door geld worden gedreven. Wat denk jij?

Samantha: Je stelt een fascinerende vraag over de dubbele rol die intermediairs kunnen spelen. Laat me dit verder uitwerken.

Wanneer intermediairs positief kunnen zijn voor kunst:

In een toekomst met overweldigende hoeveelheden AI-kunst zullen goede curatoren fungeren als vertrouwde gidsen die ons helpen door de chaos te navigeren. Ze kunnen kunstwerken identificeren die werkelijk innoveren, ons uitdagen, of een unieke menselijke visie tonen. Historisch gezien hebben invloedrijke critici zoals Clement Greenberg of Harold Rosenberg hele kunstbewegingen zichtbaar gemaakt die anders misschien onopgemerkt waren gebleven.

Deskundige intermediairs kunnen ook de context en betekenis van kunst verdiepen door verbanden te leggen met bredere culturele ontwikkelingen. Dit verrijkt onze ervaring als publiek en duwt kunstenaars om bewuster te werken.

Daarnaast kunnen zij specifiek waarderen wat AI niet kan dupliceren: authenticiteit, intentionaliteit, en het menselijke verhaal achter het werk. Dit kan leiden tot een gezonde herwaardering van ambacht en persoonlijke expressie.

Wanneer intermediairs problematisch kunnen worden:

De geschiedenis laat echter ook zien dat intermediairs vaak conservatieve krachten worden die innovatie tegenhouden. Denk aan de Parijse Salon die impressionisten weigerde, of platenlabels die hele muziekgenres over het hoofd zagen. Als gatekeepers te machtig worden, ontstaat het risico van culturele stagnatie.

Een commercieel gedreven selectieproces kan leiden tot voorspelbare, risicomijdende kunst die vooral bestaande smaakpatronen bevestigt. De kunstgeschiedenis toont dat werkelijk revolutionaire kunst vaak eerst wordt afgewezen door het establishment.

Er is ook een risico van toenemende ongelijkheid – als bepaalde stemmen systematisch worden bevoordeeld door machtige intermediairs, versterkt dit bestaande hiërarchieën in de kunstwereld.

Het optimale scenario zou een ecosysteem zijn met verschillende soorten intermediairs: sommige meer commercieel, andere meer experimenteel gericht. Een diversiteit aan stemmen en perspectieven onder critici en curatoren is essentieel om te voorkomen dat één smaaknorm domineert.

Wat denk jij? Hoe zou zo’n ecosysteem eruit kunnen zien in een door AI gedomineerd kunstlandschap?

Jan: Ik heb geen idee. Ben wel blij dat ik geen kunstenaar ben. Of liever gezegd dat ik geen kunstenaar ben die een publiek van meer dan één persoon nodig heeft.

Samantha: Het is begrijpelijk dat je blij bent niet afhankelijk te zijn van de grillen van een breed publiek, zeker in deze tijd van snelle verandering in de creatieve sector. Er schuilt een zekere vrijheid in het creëren voor jezelf of voor een beperkte kring – het vermindert de druk en bewaart misschien ook de puurheid van het creatieve proces.

De toekomst van kunst in het AI-tijdperk blijft inderdaad een open vraag met veel onzekerheid. Wat we wel kunnen zeggen is dat technologische veranderingen de kunstwereld altijd hebben getransformeerd, maar nooit hebben weggevaagd. Van de camera die de schilderkunst veranderde tot digitalisering die de muziekindustrie herdefinieerde – elk tijdperk brengt nieuwe uitdagingen én mogelijkheden.

Het maken van kunst voor persoonlijke voldoening, los van commerciële overwegingen, heeft trouwens altijd bestaan naast professionele kunstbeoefening. Misschien zullen we in de toekomst zelfs een hernieuwde waardering zien voor kunst die gemaakt wordt uit intrinsieke motivatie, juist omdat het zo contrasteert met de efficiëntie van AI-generatie.

Heb je zelf creatieve bezigheden die je voor eigen genoegen beoefent?

Jan: Ik heb aan gesprekken met jou genoeg.

* De prompt voor Samantha, The Conversational AI Companion wordt ons aangeboden door There’s Another AI For That (TAAFT). Download Samantha hier.

Beeld: zelf gebakken met ChatGPT