Perceptiedissonantie (Twisten over smaak)
De nieuwe rubriek Sleepers and Keepers op Amazon.com geeft mooi zicht op wat ik maar perceptiedissonantie zal noemen: de kloof tussen wat het publiek werkelijk mooi vindt en wat kenners aanbevelen. De meest verkochte plaat van de afgelopen jaren bij Amazon was de musical Wicked. Andere favorieten zijn o.a. de CD’s van Norah Jones, The Great American Songbook van Rod Stewart en Closer van Josh Grober. Platen die met elkaar gemeen hebben dat ze door critici niet bepaald worden gewaardeerd of zelfs worden genegeerd (is Wicked hier ooit besproken? Dat moet dan heel stiekem zijn gebeurd).
Toegegeven, het gaat hier voornamelijk om een Amerikaans publiek (althans het deel dat via Amazon wel eens een CD koopt), maar toch: de smaak van het publiek verschilt wel erg van die van de critici en andere muziekkenners. Kijk maar eens op het onovertroffen muzieklijstjes.nl, een ‘muziekcanon’ van ruim 1.700 populaire cd’s die ‘er toe doen’ volgens de mensen die weten waar ze het over hebben.
De plaat die er ‘het meest toe doet’ is volgens hen Never Mind the Bollocks van the Sex Pistols, niet bepaald een werk dat de weg naar de harten van miljoenen mensen heeft gevonden (zeker niet in de afgelopen drie jaar, de periode die de lijst van Amazon bestrijkt). De eerste bestseller die ook de goedkeuring van de kenners krijgt is Abbey Road van The Beatles: nummer 13 in de muziekcanon en nummer 14 bij Amazon (achter On and On van Jack Johnson). Platen van Miles Davis, Creedence Clearwater Revival en Coldplay doen het ook aardig op beide lijsten. Maar al met al is de perceptiedissonantie oorverdovend.
Zelf heb ik een heilig ontzag voor kenners. Die mensen weten veel meer van muziek dan ik, en kunnen dus ook beter bepalen of een plaat origineel is of er op een andere manier toe doet. Natuurlijk verschillen die kenners met elkaar van mening, alleen dan niet over wat de beste 100 (200, 500 etc.) platen zijn, maar over de rangorde daarbinnen. In het ene lijstje staat What’s going on van Marvin Gaye eens bovenaan, in de andere OK Computer van Radiohead en in de meeste lijstjes nu dus kennelijk Never mind… Ik heb de neiging alle toppers te kopen, zodat ik altijd goed zit. Niet dat het me aan een eigen smaak ontbreekt – bij mij staat Songs in the Key of Life van Stevie Wonder bovenaan, wat zijn we weer origineel! – maar buiten de muziekcanon treden zou ik nooit doen. Nooit durven, misschien.
Aan de verkoopcijfers van Amazon.com te oordelen, trekken de meeste mensen zich daarentegen niets aan van die muziekcanon (zouden ze’m wel kennen?). Gewoon kopen en luisteren naar wat je ‘lekker’ of ‘mooi’ vindt, lijkt de belangrijkste drijfveer. Je kunt dat afkeuren, zoals de smaakpolitie doet (zie de recensie van Wicked op Amazon). Wie de ‘canon’ niet kent, kan muziek niet goed op waarde schatten. Een ‘canon’ kan mensen bovendien met elkaar verbinden, en die verbondenheid ontbeert iemand die alleen koopt wat hem belieft. Dat soort argumenten. Niet erg sterk, want die mensen doen het zichzelf aan. Heeft niet iedereen het recht ongelijk te hebben?
En bovendien: is de Rock ’n Roll (en alle populaire muziek die daarna kwam) niet juist groot geworden dankzij de aantrekkingskracht op een groot publiek? Niet dankzij de kenners in elk geval: die hoonden (ondanks al hun kennis? of juist vanwege die kennis?) Little Richard c.s. weg en weerden ze uit de toenmalige muziekcanon. Nu pas worden die muziekpioniers gecanoniseerd door de dames en heren deskundigen. Zie de nieuwe Mojo, met een lijst van 100 platen die er echt toe doen. Bovenaan staat de oude meester Little Richard met de inmiddels alom gewaardeerde moderne klassieker Tutti Frutti, want zonder die plaat ’there would have been nothing’.
Misschien moet ik Wicked toch eens kopen.