Bonamalafide
Ha, na Enchanted komt Disney met Malafide, een ‘prequel’ van Doornroosje. Weer een heerlijke film die geschikt is voor iedereen van 8 tot 88 jaar (nou ja, 12 tot 88 jaar dan, jongere kijkers mogen niet omdat de film hier en daar te eng zou zijn).
Ik denk dat volwassenen er nog meer van zullen genieten dan kinderen, Disney kennende. Disney van tegenwoordig bedoel ik, Disney van Enchanted, Disney dat de films van Pixar op de markt brengt. Disney dat onder eigen naam oude sprookjes nieuw leven inblaast en onder de naam Pixar nieuwe sprookjes verzint met oude thema’s en daarmee volwassen nog meer plezier doet dan kinderen.
Heel anders dan het oude Disney, dat een patent had op makkelijk te verteren, zoetsappige tekenfilms waar niemand echt aanstoot kon nemen: weinig originele navertellingen van oude sprookjes, hier en daar gekuist en opgevrolijkt om ze geschikt te maken voor alle leeftijden. In het beste geval waren het films die – dankzij de kracht van de oorspronkelijke verhalen, het commerciële genie van Disney en de zwierige tekenstijl en het verteltalent van de artiesten er werkten – van het begin tot het einde boeiden. In het slechtste geval (De Kleine Zeemeermin met z’n Andersen-vijandige Happy End) haalden de bewerkingen van Disney het niet bij de originele vertelling, en kwamen ze ondanks alle zorg die eraan was besteed nogal afgeraffeld over. En altijd – zelfs bij een geslaagde bewerking, zoals die van het moderne sprookje Pinokkio – had je als volwassene het gevoel dat er meer in had gezeten, dat die oude verhalen een hedendaagse lading hadden kunnen krijgen. Waarom lukte dat filmmakers wel met toneelstukken van Shakespeare en Disney niet met al die oer-vertellingen met hun universele aantrekkingskracht?
Zeker bij de verfilming van Doornroosje heeft Disney kansen laten liggen. De film ziet er zeker voor de pre-digitale tijd prachtig uit (de tekenaars hebben zich zo te zien duidelijk laten inspireren door het Tapijt van Bayeux en allerlei Middeleeuwse kunst, terwijl het paleis waarin Doornroosje opgroeit een geïdealiseerde versie is van het toch al sprookejsachtige Slot Neuschwanstein), maar het verhaal is van een ongelofelijke dufheid. Wat er precies is misgegaan?
De grootste fout is denk ik dat de film een echte hoofdpersoon ontbeert; Doornroosje is slechts 18 minuten in beeld en doet weinig meer dan afwachten tot haar prins zich aandient – niet bepaald een held met wie wij moderne kijkers ons kunnen identificeren. Een schone slaapster? Zeker. Maar toch vooral een saaie slaapster. De prins die haar wakker kust leren we ook te slecht kennen, hetzelfde geldt voor de ouders, de feeën. Blijft over de slechte heks Malafide, met haar duistere voorkomen verreweg het meest intrigerende personage. Maar ook met haar kunnen we ons niet vereenzelvigen (integendeel: iemand die een meisje dood wil hebben omdat ze niet is uitgenodigd voor een feest – die moet wel flink verknipt zijn). De film sleept zich voort als een mooi spinnewiel dat hoognodig eens moet worden geolied.
En dat terwijl het sprookje zoveel mogelijkheden tot een eigentijdse herinterpretatie biedt. Want waar gaat het eigenlijk over? Er zijn allerlei versies van het verhaal – in een van de oerversie van het sprookje werd de prinses in haar slaap bijvoorbeeld verkracht door de prins – en er zijn allerlei interpretaties. Lees deze analyse van Theo Meder van het Meertens Instituut maar eens of, nog interessanter, deze Jungiaanse duiding van Angela Waiblinger. De meest aansprekende interpretatie is vermoedelijk dat Doornroosje een soort ‘coming of age’-verhaal is, over de belevenissen van een meisje vanaf haar eerste ongesteldheid (het bloed als ze zich prikt, hè) totdat ze haar ware liefde heeft gevonden. Daartoe moet ze zichzelf leren kennen en zich uit de beschermde houdgreep van haar ouders losmaken. Ja, dan wijkt die doornhaag wel! Een beetje auteur had met dit gegeven wel wat gekund, lijkt me.
De huidige generatie scenarioschrijvers die voor Disney werken hebben beter begrepen dat je oude sprookjes en andere mythes niet hoeft te herkauwen maar dat je ze nieuw leven in kunt blazen en ze kunt herinterpreteren, en oude personages en symbolen een nieuwe lading kunt geven en – misschien wel het belangrijkste – dat je de moraal van de oorspronkelijke sprookjes een eigentijdse draai kunt geven. En dat laatste hebben de makers van het Malafide gedaan. Waar het oude Doornroosje vooral passiviteit lijkt te prediken (wacht rustig af tot je prins je komt redden), is deze moderne variant een wraakvertelling geworden. Of liever gezegd een vertelling waarin wordt onderzocht hoe iemand zich langzamerhand ontwikkelt van een welwillend tot verbitterd en wraaklustig personage – een karakterstudie, zo je wilt, en wordt er sympathie en begrip gekweekt voor die gekke heks uit de eerste verfilming van Doornroosje.
Goed gedaan, Disney, zeg ik, op basis van de paar recensies die ik heb gelezen. Ik weet niet eens zeker of ik er nog naar toe ga. Maar hoe vaak komt het nou voor dat je een film goed vindt die je niet eens hebt gezien?