Bubbel gebarsten (Over de overwinning van Donald Trump)
Hoe voorkom je dat je in een nieuwsbubbel komt vast te zitten? Informeer je zo breed mogelijk, dacht ik altijd. Daarom lees ik ook verschillende Nederlandse kranten (mijn dieet bestaat uit de Volkskrant, NRC, FD en nu en dan pik ik een graantje uit De Telegraaf, Trouw en nog wat regionale kranten mee). Daarom blader ik allerlei buitenlandse bladen door (lezen is een groot woord). Daarom volg ik allerlei gespecialiseerde YouTube-kanalen. En spreek ik vrijwel dagelijks met allerlei deskundigen met allerlei opinies over allerlei onderwerpen.
Toch blijkt mijn maatschappelijke antenne keer op keer verkeerd te zijn afgesteld. Zoals in 2002, toen Pim Fortuyn uit het niets een enorme verkiezingsoverwinning behaalde. Ik was compleet verrast. Zoals elke krant die ik las, zoals iedereen die ik kende. Hetzelfde overkwam me van de week, met de verkiezing van Donald Trump tot president van de VS. Niet zien aankomen, zeker niet dat hij met zo’n groot verschil zou winnen. Want hadden de polls (en de gokkantoren!) niet aangegeven dat het een nek-aan-nek-race zou worden? Had Rory Stewart van The Rest is Politics niet voorspeld dat Harris zou winnen? Zelfs de Amerika-kenner die ik enkele dagen voor de verkiezingen sprak, dacht dat het erom zou spannen.
De schellen vielen me van de ogen, mijn bubbel barstte. Bubbel, inderdaad. Misschien geen bubbel van gelijkgezinden, van mensen die elkaar naar de mond praten of elkaar ophitsen tegen een gemeenschappelijke vijand. En zeker geen bubbel die wordt gevoed door algoritmes die content aanbieden die aansluit op eerdere interacties – want daarvoor is mijn internetconsumptie te gevarieerd – maar toch een bubbel. En wel een bubbel van, zoals filosoof Hans Blokland het treffend omschrijft, mensen die ‘een enigszins consistente en coherente politieke visie’ hebben. Mensen die graag in gesprek gaan en elkaar met argumenten proberen te overtuigen. Terwijl de meeste mensen eerder worden bewogen door ‘vooroordelen, beelden, emoties en wanen van de dag’.
En die mensen zijn vaak wel ‘boze burgers’ waar het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) al ruim twintig jaar onderzoek naar doet, al is ‘machteloze burger’ misschien een betere term. “Mensen die zich niet begrepen voelen door de politiek en die zich zorgen maken over het samenleven: omgangsvormen, fatsoen, respect en gemeenschapszin. Mensen die hun onvrede vaak niet heel precies kunnen duiden, maar kampen met een gevoel van machteloosheid, van niet gezien en niet gehoord worden.” En dat ze niet tot de groep mensen behoren die maar al te graag het gesprek aangaan en argumenteren, zal die gevoelens alleen maar versterken, lijkt me.
Wil je weten wat er leeft bij die boze/machteloze burger, dan heeft het weinig zin om nog meer variatie in je informatiedieet te brengen. Want waarom zou je in aanvulling op de dagbladen en andere mainstream media Wynia’s Week, GeenStijl en enkele influencers op X volgen? Ook zij behoren tot de debatterende klasse – niet tot de groep die zich niet gehoord en zich niet laat horen. Zo breid je je bubbel uit, maar je mijdt ‘m niet. Hoe kan het dan wel?
“Mensen voelen zich niet gehoord, niet gezien en niet begrepen. Dan is het antwoord: ga in gesprek”, schrijven journalisten Jelle van der Meer en Marcel Ham. “Laat mensen vertellen over hun leven en hun problemen, over hun zorgen en over samenleven. Begin met het herstel van verbinding, leg een brug tussen hun leven en dat van anderen en de politiek.” Goed gezegd, nu nog doen!
Beeld: zelf gebakken met Copilot