In memoriam Jimmy Carter (Succesvol en onderschat)

Een rechtschapen mens. Maar ook een naïeveling, en daardoor een politieke brekebeen. Iemand die pas na zijn presidentschap werkelijk tot bloei is gekomen als menselijke vredesduif: “Hij had het Witte Huis nog niet verlaten of hij leek een compleet ander mens: effectief en indrukwekkend”, schrijft The Economist in de necrologie The Pilgrim from Plains, een van de vele waarin Carter wordt neergezet als een brave pindaboer uit Georgia die als president (1977 – 1981) een lichtgewicht was.

Maar dit beeld klopt niet. De op honderdjarige leeftijd overleden Carter was misschien wel ‘de succesvolste conservatieve president van de laatste vijf decennia’, zoals Time hem noemt, een van de weinige Media die zich werkelijk lijken te hebben verdiept in het onderwerp.

Op zeker drie gebieden heeft Carter ingrijpende hervormingen tot stand gebracht.

Carter legde om te beginnen sterk de nadruk op deregulering (o.a. van de luchtvaart- en transportsector) en beperking van de overheidsuitgaven als oplossing voor de hoge inflatie en werkloosheid. Daarmee legde hij de basis voor de economische bloei in de jaren tachtig en negentig waarmee Reagan en de presidenten na hem mooie sier konden maken.

In de tweede plaats richtte hij het ministerie van Energie op en maakte energiebesparing tot speerpunt van zijn beleid. Hij liet zelfs (tot hoon van zijn tegenstanders) zonnepanelen op het Witte Huis installeren – die Reagan later demonstratief liet verwijderen. “Hij werkte om de afhankelijkheid van Amerika van fossiele brandstoffen te verminderen,” zegt historicus Andrew David van Boston University, “een visie die pas decennia later breed werd omarmd.”

In de derde plaats was Carter de eerste Amerikaanse president die zich in zijn buitenlandbeleid liet leiden door een ‘moreel kompas’ na jaren van ‘realpolitiek’ door politici als Nixon en Kissinger. Zo maakte hij mensenrechten tot onderdeel van zijn buitenlands beleid. Dat kompas was uiteraard van Amerikaanse makelij en niet iedereen is even enthousiast over de democratische waarden of onderschrijft Carters voorliefde voor politieke vrijheden. Maar het leidde wel tot de historische Camp David-akkoorden, die vrede brachten tussen Egypte en Israël – een prestatie die tot op de dag van vandaag standhoudt. En je kunt betogen dat het goed zou zijn voor het aanzien van de VS als het dat beleid van Carter had voortgezet: een betrouwbare bondgenoot, met wie je het misschien niet altijd eens bent, maar van wie je tenminste weet waar je aan toe bent.

Al met al valt er veel voor te zeggen dat Carter ‘de meest onderschatte president in de moderne Amerikaanse geschiedenis is’, zoals historicus Terry Anderson van Texas A&M University stelt.

Hoe het komt dat hij zo onderschat is? Deels doordat hij maar één ambtsperiode president was, en veel beleidsmaatregelen – de deregulering, het tegengaan van de bureaucratie – pas onder zijn opvolgers vruchten afwierpen. Deels doordat hij zijn tijd jaren, zo niet decennia, vooruit was – met zijn energiebeleid, met zijn nadruk op het belang van mensenrechten – waardoor zijn verdiensten nog wel eens vergeten worden. En deels doordat hij nog wel eens vergat om een draagvlak te creëren voor zijn beleid. Zoals David zegt: “Hij geloofde vaak dat de kracht van zijn ideeën vanzelfsprekend zou zijn voor het publiek.” Dat is natuurlijk niet zo. Iets wat de Great Communicator die Carter opvolgde beter in de gaten had.

Beeld: Zelf gebakken met Dall-E 3