Liever echt dan nep? (Over de bezwaren tegen muziek met pitchcorrectie)
Zoals iedereen die de 30 is gepasseerd, vind ik dat de muziek vroeger beter was. Vroeger is in mijn geval: de tijd dat muzikanten nog echt een instrument bespeelden (een vaardigheid die sinds de jaren tachtig dreigt uit te sterven) en zangers nog geen gebruikmaakten van autotune en pitchcorrectie (zoals tegenwoordig 95 procent doet).
Ik vermoed dat mijn voorliefde voor muziek met ‘echte’ instrumentalisten en ‘echte’ zangers een leeftijdsdeformatie is: je verlangt naar vroeger – de tijd dat je gelukkiger was, of op z’n minst onbevangener – en ‘dus’ ook naar de muziek van toen. Als ik ouder was geweest, had ik misschien een hebben hekel gehad aan de elektrische gitaar, als ik jonger was geweest had ik misschien alleen van rap of house of andere melodie-arme muziek gehouden.
Niet iedereen denkt er zo over. De bekende YouTuber Fil (meer dan 300.000 abonnees) heeft op Change.org een petitie opgesteld om af te dwingen dat elk muziekstuk wordt voorzien van de mededeling of er van autotune of pitchcorrectie gebruik is gemaakt. Mensen hebben het recht te weten wat ze horen, is zijn argument. Zoals ze ook het recht hebben te weten welke ingrediënten er in hun eten zitten en of ze nepnieuws of feitelijke informatie krijgen voorgeschoteld: ze hebben het recht te weten waar ze aan toe zijn.
Na twee dagen is Fils petitie al 2.500 keer ondertekend. Zijn streefgetal 5.000 zal hij ook wel halen, lijkt me. Niet zozeer omdat mensen zo graag willen weten wat de ingrediënten zijn van de muziek die ze krijgen voorgeschoteld, maar omdat ze niet bij de neus willen worden genomen. ‘Echte’ muziek van ‘echte’ muzikanten staat nu eenmaal hoger in aanzien dan dat van nepperige groepen als Milli Vanilli (het voorbeeld dat Fil noemt), Boney M. of The Monkees; het idee dat ‘echt’ op een of andere manier beter, hoogwaardiger is dan ‘onecht’ is wijdverspreid. Wie vaker naar de filmpjes van Fil kijkt (aanbevolen), weet overigens dat hij zelf ook een duidelijke voorliefde heeft voor muziek met zang waaraan niet is gesleuteld. Geen enkele grote zanger zingt helemaal zuiver, constateert hij, en gelukkig maar, want juist de oneffenheden in iemands stem verlenen deze expressie. Zie bijvoorbeeld z’n eerste filmpje over dit onderwerp uit oktober 2021, waarin hij de zang van Freddie Mercury (met allerlei onzuiverheden) vergelijkt met die van Michael Bublé (gladgestreken tot en met).
Die voorkeur van ‘echt’ boven ‘onecht’ is evenwel een romantische misvatting. Want wat is ‘echt’ – het woord staat niet voor niets tussen aanhalingstekens – eigenlijk? Ongekunsteld, natuurlijk, authentiek, puur: in die richting moet je het zoeken. Maar niemand is volledig authentiek (of het zou een wildeman moeten zijn die in isolement is opgegroeid) en geen enkel muziekstuk ongekunsteld (of het zou het gebrul van die wildeman moeten zijn). En gelukkig maar. Met iemand die onbespoten is, valt niet te leven. En de herrie die hij voortbrengt is niet om aan te horen.
Hooguit kun je ‘echtheid’ als ideaal nastreven, lijkt me, maar zonder het ooit te bereiken. Dus: proberen niet te vaak te liegen, je niet anders voor te doen dan wie je bent en, als je artiest bent, je stem niet te vaak vervormen. Oprecht zijn in plaats van ‘echt’.
Al is zelfs dat lastig. Filosofen als Jean-Jacques Rousseau en Alexis de Tocqueville wezen er in de 18e eeuw al op dat mensen een sterke neiging hebben zich te conformeren aan de groepsnorm die zij als dominant ervaren. Men wil ‘erbij’ horen en niet vereenzamen, desnoods door een opinie te ventileren waar men diep van binnen helemaal niet zo mee dweept. Deze neiging is in de laatste jaren toegenomen, aangezien mensen zich sterker laten leiden door wat ze over hun peer group lezen, horen en zien via (sociale) media. Hierdoor ontstaat wat communicatiewetenschapper Noelle Neumann noemt een ‘spiral of silence’. Een trend waarbij de dominante coalitie in een samenleving of binnen een peer group ‘dicteert’ wat wel en niet comme il faut is. Jammer voor iedereen die ook wel eens ‘zichzelf’ wil zijn, zonder zich te conformeren aan de verwachtingen en eisen van anderen. Maar probeer er maar eens aan te ontkomen.
Gelukkig is er nog de muziek van vroeger.
Beeld: Zelfgebakken met Dalle-3