Lof der luiheid – 2 (Bij National Lazy Day)

Eerlijk gezegd had ik nog nooit van ‘National Lazy Day’ gehoord, tot ik deze feestdag in de HR Review aangekondigd zag. Tenminste, het leek het op een aankondiging. Het artikel is van 12 augustus en heeft het erover dat de dag van de luiheid op 18 augustus valt, vandaag dus. In werkelijkheid moet dit 10 augustus zijn; even googelen leert dat National Laziness Day sinds 1976 op deze dag wordt gevierd, aanvankelijk alleen in Philadelphia, maar gaandeweg ook daarbuiten.

National Lazy Day was in elk geval lang en breed voorbij toen het artikel verscheen. Was hier een luie journalist of systeembeheerder aan het werk geweest? Mijn nieuwsgierigheid was in elk geval gewekt, en het slordige artikel zette een reeks van gedachten in gang die anders nooit in me waren opgekomen. Een ‘happy little accident’, zoals Bob Ross (luie schilder van heb ik jou daar) zou zeggen.

Soms kun je je beter ergens vanaf maken dan veel moeite te doen, bedacht ik me. Slim werken heeft namelijk vele voordelen boven hard werken.

Het is goed voor jezelf: je houdt dan tijd over. Om een beetje te niksen uiteraard. Maar mogelijk ook om te werken aan je persoonlijke ontwikkeling of om je talenten elders in te zetten (stelling: vrijwilligerswerk zou zonder luiheid niet bestaan).

Maar die professionele luiheid is ook goed voor het bedrijf waar iemand werkt. Wie er naar streeft minder te doen, liever lui is dan inefficiënt, zal al snel allerlei ingewikkelde en overbodige activiteiten vereenvoudigen en schrappen. Eerder dan iemand die vooral hard aan de slag wil en maar van hot naar her blijft rennen. Wie strategisch lui is, beperkt zich tot de hoofdzaken. Hij doet wat werkelijk moet gebeuren. In tegenstelling tot menige de van-hot-naar-her-renner die daar in de drukte helemaal niet aan toe komt.

Paradoxaal genoeg is de luie werkmijder vaak niet alleen bijzonder efficiënt (en haalt hij op z’n sloffen zijn ’targets’) maar ook nog bijzonder effectief (zelfs zo dat hij die targets overtreft). De strategische luiaard heeft omdat hij de weg van de minste weerstand volgt, zich niet druk maakt en zijn krachten spaart een goede werk-privébalans. Dat is bevorderlijk voor zijn geluk. En daarmee ook voor zijn productiviteit. Dat in tegenstelling tot de streberige, stresserige, gekwelde werknemer die hopen energie verspilt of tegen een burn-out oploopt waardoor er helemaal niets meer uit zijn handen komt.

Misschien is luiheid zelfs wel wat ons onderscheidt van machines, bedacht ik me ook, en misschien is het onze luiheid waarmee we kunstmatige intelligentie kunnen overtroeven.

Luiheid, inderdaad, en niet onze denkkracht, onze EQ, onze creativiteit en al evenmin ons bewustzijn. Dankzij die machines – al dan niet kunstmatig intelligent – kunnen we steeds meer met steeds minder moeite. Niet alleen handmatig werk, maar ook werk dat een beroep doet op ons intellect, onze sociale intelligentie en onze creatieve vermogens. Je kunt dat als een bedreiging zien – want wat moeten wij dan nog doen?

Maar misschien biedt het juist kansen om die machines aan te sturen, door onze luiheid slim aan te wenden. Tenslotte blijft zo’n timmer- en zaagmachine ijzerenheinig voortploeteren als de uitknop niet wordt ingedrukt, en blijven ChatGPT en Dall-E 3 maar berichten opstellen en illustraties totdat de mens op de rem gaat staan. En ergens een einde aan weten te maken is typisch iets waar je lui voor moet zijn. Lui genoeg om goed onderscheid te kunnen maken tussen wat nog wel en wat geen inspanning meer verdient – wanneer het nog zin heeft om ChatGPT die tekst nog één keertje te laten herschrijven of Dall-E 3 nog één keert variatie op een plaatje te laten maken. Lui als we zijn, kunnen we dat goed beoordelen. IJverig als ze zijn, falen ChatGPT en Dall-E 3 daar keer op keer in. Zolang we de luiheid niet inbakken, tenminste.

Maar zo ver is het nog niet. Dus wat mij betreft vieren we National Lazy Day toch vandaag. Alle dagen, nu het nog kan.

Beeld: zelf gebakken met Dall-E 3