Waar maak je je druk om?

Maak jij je dan geen zorgen?, wordt me nu en dan gevraagd.

Misschien, zeg ik dan. Met mate. Want, zoals elke alcoholist weet, heeft het nooit zin je grote zorgen te maken. “God, geef me de gemoedsrust om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om iets te doen aan wat ik kan veranderen, en de wijsheid om het verschil hiertussen te zien”, Niebuhr zei het al.

Dus: niet alles gelaten accepteren wat op je pad komt, niet de andere wang toekeren, niet passiviteit tot deugd verheffen. Wel slim omgaan met je energie, je aandacht richten op zaken die in je invloedssfeer liggen en waar je wat aan kunt doen. Waarom zou je slapeloze nachten hebben over dingen waar je toch niets aan kunt veranderen? Verzet tegen het onvermijdelijke is een nutteloze verspilling van levensenergie. Een rivier kan ook niet tegen haar stroming in vloeien, zal ik maar zeggen.

Al geef ik meteen toe dat er nogal wat haken en ogen zitten aan deze wijsheid.

Om te beginnen: waar moet je je aandacht op richten? ‘De toestand in de wereld’? Te groot en te veelomvattend, vind ik, althans voor mij als modale burger. Ik denk wel dat je er goed aan doet je te blijven informeren – het nieuws mijden, zoals zo veel mensen om me heen doen is lijkt me onverstandig – maar je komt er nooit achter wat zich allemaal op het wereldtoneel en in de coulissen afspeelt. Vandaag kan de situatie heel anders zijn dan morgen. ‘Wat zullen we vanavond eten?’ Te klein, te onbeduidend. Niet moeilijk over doen. Kortom, niet alle problemen zijn even belangrijk, je moet het midden zien te vinden tussen groot en klein – de problemen die bij jou passen weten te selecteren.

En dan dat onderscheid tussen ‘aanvaarden’ en ‘iets doen’: het is nog niet zo eenvoudig om te komen tot die ‘wijsheid om het verschil te zien’. Als je te snel zegt ‘daar kan ik toch niets aan doen’, word je een slaaf van de omstandigheden. Soms denk je dat iets onmogelijk is, terwijl je gewoon nog niet hard genoeg hebt geprobeerd. Omgekeerd kun je je mogelijkheden overschatten, natuurlijk. Tussen willen en kunnen ligt maar al te vaak een groot, gapend gat.

Komt bij dat je niet wat de precieze gevolgen van je daden zullen zijn. Soms pakt die verandering heel anders uit dan je had gedacht. Moet je je ‘morele kompas’ volgen? Moet je een voorbeeldrol spelen? Of moet je juist – heel pragmatisch – de realpolitker uithangen, je handen vuilmaken in de hoop dat het doel de middelen heiligt.

O ja, ook nog even over die wijsheid waar Niebuhr het over had. Is die werkelijk door God gegeven? Ik zou er niet op rekenen. Maar misschien komt die wijsheid wel met de jaren – dat die wijsheid niet het resultaat is van een (goddelijke) ingeving, maar van jarenlang oefenen in de hoop dat je dat onderscheid tussen wat je niet en wel (en hoe) kunt veranderen steeds beter kunt bepalen.

Ik bedoel maar: Waarover moet ik me precies zorgen maken? Moet ik wat me zorgen baart proberen te accepteren? Of moet ik er juist iets aan doen? En wat dan precies? Lastig allemaal. Geef me een paar jaar om er over na te denken. Een jaar of vier, zou ik zeggen. Dan is Trump president af en kan ik een antwoord geven.

Beeld: Ideogram.ai en Mistral