Kindse kunst

Wanneer je naar een schilderij kijkt, moet je weten waarmee je geconfronteerd wordt. Het kijken naar een kunstwerk uit een bepaalde periode vereist altijd een bepaalde ‘mental set’, zoals psychologen dat noemen. Moderne kunst vereist een hele andere dispositie dan bijvoorbeeld een schilderij van Rembrandt. Veel twintigste-eeuwse schilderijen vervormen het beeld van de werkelijkheid. Maar de beschouwer moet weten dat het een vervorming is. En zonder een beeld van wat de werkelijkheid is, kun je die werkelijkheid ook niet vervormen. Wanneer dat beeld vervaagt, heeft de vervorming op een gegeven ogenblik geen zin meer.

Kinderen accepteren hun tekeningen gewoon als beelden. Vervormingen zijn het voor hen niet. Om nu terug te komen bij de moderne kunstenaars: zij hebben opzettelijk de traditie van het schilderen naar de werkelijkheid vernietigd.

Het is niet zo eenvoudig om die situatie te herstellen. Men denkt vaak dat traditie synoniem is met conventie. Dat is onjuist. Traditie is referentiekader. Wanneer het referentiekader verdwenen is, ontstaan er problemen. Moderne kunstenaars hebben zich nu al zo lang ingespannen om volkomen oorspronkelijk te zijn. Het onverwachte is een doel op zichzelf geworden. Maar je kan natuurlijk niet altijd maar doorgaan het onverwachte te verwachten. Het onverwachte is zo triviaal.

Ernst Gombrich in NRC Handelsblad van 28-10-1994