Draagvlakzoekend (De superprovincie die niet doorging)
De fusie van de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland is van de baan. Zeker voorlopig, nu GroenLinks en D66 tegen zijn.
Premier Rutte toont zich hier teleurgesteld over, blijft proberen ‘politiek draagvlak’ te vinden voor een superprovincie, maar legt zich er bij neer dat dat op korte termijn niet zal lukken. Zo mogen zijn commentaar tenminste wel interpreteren, al doet de formulering wat wonderlijk aan: “Het hoort bij de politieke realiteit dat dingen niet lukken. Dan moet je op een gegeven moment ‘reëel’ zijn.” Rutte blijft er wel bij dat de vorming van de superprovincie een goed idee is. Hij wijst erop dat het betrokken gebied net zo groot is als New York. En waar New York wordt bestuurd door 300 mensen, gaat het in de drie provincies om 6.000 man. Eén superprovincie zou ‘efficiënter’ zijn dan de drie afzonderlijke provincies.
Dat argument van 300 vs. 6.000 mensen lijkt misschien sterk, maar wie zegt dat ‘efficiënt’ bestuur ook ‘goed’ bestuur is? Verrichten 300 mensen beter werk dan 6.000? Dat kun je zo niet stellen, lijkt me. Ik kan me pas een oordeel vellen als ik weet wat de taken en bevoegdheden zijn van die 300 en die 6.000: misschien dat die 6.000 wel veel meer moeten doen dan 300 – meer dan 20 keer zoveel, bedoel ik – en het per persoon dus zeker zo druk hebben als die provinciale ambtenaren in New York. Ik kom er niet goed achter.
Sterker nog, ik kom er helemaal niet goed achter wat de provincie doet of zou moeten doen. Volgens de Wikipedia heeft de provincie ‘op verschillende beleidsterreinen, zoals ruimtelijke ordening en openbaar vervoer een belangrijke coördinerende taak. De provincie is in sommige gevallen toezichthouder op gemeenten en waterschap. Provincies werken onderling samen in het Interprovinciaal Overleg en hebben functies in het kader van het Europees Comité van de Regio’s.’ Waarom heb je voor die activiteiten een provincie nodig?, vraag je je af. Kunnen gemeenten en vervoersmaatschappijen hun activiteiten niet onderling afstemmen? Kan het toezicht niet elders worden ondergebracht? Etc. Waarom zou je überhaupt een provincie moeten hebben?
Pas als je weet waartoe zo’n provincie dient, kun je bepalen hoe groot of klein of supergroot deze moet zijn, toch? Vreemd dan dat het tijdens de discussies zelden ging over welk doel gediend was met een fusie van Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Ja, de provinciale bestuurders – ironisch genoeg met vooral Commissarissen van de Koning van de VVD – waren tegen de plannen van Rutte c.s. omdat volgens hen onduidelijk was welke voordelen samenvoeging zou opleveren.
Maar verder gingen de onderhandelingen over de superprovincie om allerlei bijzaken. Het lijkt er sterk op dat Groen Links en D66 allerlei eigen, langgekoesterde wensen wilden doordrukken. Meer geld voor de natuur, was bijvoorbeeld zo’n eis van Groen Links – maar waarom dat geld per se bij de provincie moest neerslaan? Omdat het zo toevallig zo uitkwam? Omdat (zo las ik ergens) politici van D66 onderwijsminister Jet Bussemaker aan een politiek akkoord had geholpen over de vervanging van de basisbeurs voor studenten door een leenstelsel en nu vonden dat ze recht hadden op een wederdienst? De indruk blijft dat het er nu weliswaar om de superprovincie werd onderhandeld, maar dat had net zo goed ergens anders over had kunnen gaan. En dat Groen Links en D66 die hele superprovincie niet erg belangrijk vonden.
Ik weet niet of ik rouwig of juist verheugd moet zijn dat die superprovincie er nu niet komt en al evenmin of ik blij moet zijn dat de fusie straks misschien wel doorgaat, mocht er dan wel voldoende ‘politiek draagvlak’ voor zijn.
Een ding is volgens mij wel zeker: de provincies zoals we die nu kennen zijn taaie rakkers, en zullen de nodige weerstand bieden tegen welke verandering ook. Misschien geldt wel dat hoe onduidelijker het doel van organisatie is, hoe sterker deze geneigd is zichzelf in stand te houden. Kijk maar hoe het België de afgelopen jaren is vergaan. Daar wordt volgens de Wikipedia ‘sedert de invoering van het federalisme met het ontstaan van Gewesten en Gemeenschappen, het nut van de provincies sterk in twijfel getrokken. Er werden al politieke initiatieven genomen om de provincies op te doeken, maar dat is niet gelukt.’