Rutte 1: veel kritiek op duurzaamheidsbeleid
Het nieuwe kabinet neemt afscheid van het klimaat-, energie- en milieubeleid van z’n voorgangers. Veel deskundigen maken zich zorgen.
“Als het regeerakkoord wordt uitgevoerd, breken er voor milieu en klimaat barre tijden aan”, waarschuwde Wouter van Dieren, directeur van milieuadviesbureau IMSA en lid van de Club van Rome onlangs in NRC Handelsblad. “Er wordt botweg gesaneerd op natuur en milieu”, verzuchtte Johan van der Gronden, directeur van het Wereld Natuur Fonds (WNF), begin oktober bij de publicatie van het Living Planet Report 2010 van het WNF. Vereniging Milieudefensie liet bij de verschijning van het regeerakkoord van CDA en VVD weten dat ‘Rutte 1 duurzaamheid de kop indrukt’.
De kritiek op Rutte 1 is kortom niet van de lucht. Waartegen bestaan vooral bezwaren?
Er zijn zes punten van kritiek:
– In de eerste plaats is er kritiek dat het nieuwe kabinet de klimaatdoelstelling verlaagt: van 30 procent minder CO2-uitstoot in 2020 dan in 1990 naar min 20 procent. Dat is conform de Europese afspraken, maar veel critici vinden dit niet ambitieus genoeg. Hetzelfde geldt voor de investeringen in duurzame energie. Ook hier zijn de Europese doelen nu leidend. Het nieuwe kabinet wil dat 14 procent van onze energievoorziening in 2020 afkomstig is van duurzame energie, waar Balkenende IV nog 20 procent nastreefde. Een belangrijk verschil met vroeger is dat het budget wordt gemaximeerd op 1,4 miljard euro per jaar. Bovendien is het geen subsidie meer. Bedrijven en consumenten moeten dit bedrag opbrengen via een opslag op de energienota. De bestaande landelijke subsidieregeling voor duurzame energie SDE wordt stopgezet.
– Een andere punt van kritiek richt zich op het voornemen om kernenergie te stimuleren. Waar het vorige kabinet zich uitsprak tegen de komst van nieuwe kerncentrales, komen er als het aan dit kabinet ligt meerdere kerncentrales bij. Nieuwe kerncentrales gaan bovendien voor CO2-opslag. CO2-opslag kan pas plaatsvinden wanneer er een vergunning is afgegeven voor een nieuwe kerncentrale. Ook moet er draagvlak onder de lokale bevolking voor bestaan. De Duurzame Energie Koepel (een samenwerkingsverband van 350 bedrijven) heeft al laten weten weinig positiefs te verwachten van de voorrang die de nieuwe regering geeft aan kernenergie boven duurzame energie.
– Daarnaast worden de verbindingszones in de ecologische hoofdstructuur (EHS) ‘herijkt’. De verbindingszondes tussen natuurgebieden worden geschrapt. De afgelopen 20 jaar werd gewerkt aan de aaneenschakeling van natuurgebieden om de achteruitgang van de soortenrijkdom van dieren en planten tegen te gaan. Waarom dit beleid niet voortzetten?, vraagt bijvoorbeeld het WNF zich af. Nu dreigt er kapitaalvernietiging, stelt directeur Johan van der Gronden: “80 procent van de ecologische hoofdstructuur is gerealiseerd. De ecoducten liggen klaar, de gebieden zijn klaar, alleen de verbindingen moeten er nog komen.” WNF, Natuurmonumenten en andere partijen vrezen een lappendeken van natuurgebieden zonder onderlinge verbindingen.
– Dan is er nog de veelbesproken verhoging van de maximumsnelheid op snelwegen van 120 naar 130 kilometer. Dit – plus het voornemen om extra snelwegen aan te leggen – geeft in de ogen van veel critici aan dat de huidige regering automobiliteit eerder wil stimuleren dan het openbaar vervoer, en daarmee onze afhankelijkheid van olie en – in mindere mate – LPG. Milieudefensie wijst er bij monde van onderzoeksbureau CE Delft bovendien op dat auto’s bij 130 kilometer per uur per afgelegde kilometer 10 procent meer CO2 uit dan bij een snelheid van 120. “Ook de uitstoot van schadelijk fijnstof en NO2 nemen toe.”
– Ten vijfde snijdt het kabinet in de subsidies aan milieuorganisaties. Het gaat daarbij om een lange lijst met landelijke en regionale belangenclubs met uiteenlopende doelstellingen. Uiteraard tot afgrijzen van de organisaties die de subsidiekraan dichtgedraaid zien worden.
– Tot slot wordt groen beleggen minder aantrekkelijk als het aan het nieuwe kabinet ligt. Het is de bedoeling de korting van 1,3 procent voor duurzame beleggers te laten vervallen. Verschillende duurzame financiële instellingen, waaronder de ASN Bank en Triodos Bank, hebben hun groene en ethische beleggingsfondsen in reactie op het voornemen al gesloten.
In de smaak
Uiteraard is het niet een en al kritiek wat de klok slaat. Het nieuwe kabinet streeft naar vereenvoudiging van allerlei regels, en dat valt bij veel partijen in de smaak.
De Duurzame Energie Koepel juicht bijvoorbeeld toe dat vergunningsprocedures voor kleinschalige, decentrale energie en warmte-/koudesystemen eenvoudiger zullen worden. Ook heeft de organisatie lof dat er meer geld beschikbaar komt voor innovatie en onderzoek, onder andere om toepassing van nieuwe energiebronnen bevorderen.
Positief vinden veel partijen ook dat Rutte een ‘Green Deal’ wil sluiten met de samenleving om de aanpak van energiebesparing verder te stimuleren. Alleen: wat behelst die ‘Green Deal’ verder?, vraagt wetenschapsjournalist René Didde zich af in Binnenlands Bestuur. “Dat moet nog blijken.”
Ook Milieudefensie stoort zich aan de vaagheid van veel voornemens, zeker als het gaat om maatschappelijk verantwoord ondernemen. “Zo wordt maatschappelijk verantwoord ondernemen in het buitenland door Nederlandse multinationals volledig aan de multinationals zelf wordt overgelaten”, constateert een woordvoerder. “Waar het vorige kabinet nog voorzichtig inzette op een internationaal normerend en juridisch bindend kader, kiezen VVD, CDA en PVV voor volledige vrijwilligheid en vrijblijvendheid op dit terrein.”
(Oorspronkelijk gepubliceerd op 1-11-2010 in Newton, relatiemagazine van energiebedrijf E.ON, Foto: flickr.com/photos/minister-president/5120425239/)