Na de première (Over Steven Spielberg)
Gisteren naar de première van die nieuwe Indiana Jones-film geweest, en inderdaad: als vanouds. Over voordat je het in de gaten hebt, en na afloop weet je niet meer waar het precies over ging. Veel meer valt er ook niet over te zeggen. Ongelofelijk knap gemaakt en licht verteerbaar. Maar erg voedzaam is deze filmische fast food van wonderregisseur Spielberg bepaald niet.
Dit in tegenstelling veel van zijn andere films van de laatste jaren zoals Saving Private Ryan, Munich en Schindler’s List (om nog maar te zwijgen van de interviews met overlevenden uit de concentratiekampen, zijn grote Holocaust Project). Stuk voor stuk films die – om in culinaire termen te blijven – zwaar op de maag liggen. Maar ja, ze gaan dan ook wel ergens over. Ze stemmen tot nadenken, ze verkondigen misschien zelfs wel een heuse boodschap, ze stellen op z’n minst existentiële dilemma’s aan de orde. Het zijn, kortom volwassen kunstwerken, in tegenstelling tot de kinderlijke films waarmee Spielberg sinds de achtervolgingsfilm Duel z’n naam vestigde.
Persoonlijk heb ik altijd meer op gehad met de kinderlijke Spielberg dan met de volwassen Spielberg. Het zijn toch zwarte pagina’s uit de geschiedenis die in die films worden behandeld, en die sla ik als depressiemijdende filmliefhebber liever over.
Te hard, te direct, te rauw vind ik die films, hoe publieksvriendelijk Spielberg ze ook weet te verpakken. Of misschien juist niet hard, direct en rauw genoeg: juist omdat Spielberg zwaarwichtige onderwerpen een zeker lichtheid probeert mee te geven. De Holocaust als materiaal voor een Hollywood-spektakel, terreur als publieksvermaak: die volwassen films van Spielberg overtuigen me niet helemaal. De veelbesproken scène uit Schindler’s List waarin een stel Joden niet vergast worden maar onder de douche gezet is exemplarisch: Spielbeg stelt het wrede geweld tegen Joden aan de orde, maar verdoezelt de grootste verschrikkingen. Met als resultaat nogal halfhartige films. Nee, dan liever de pretentieloze Indiana Jones-reeks.
Maar nog liever heb ik de paar werken waarin de volwassen en de kinderlijke Spielberg samenkomen. E.T. voorop. Op het eerste gezicht niet meer dan een lieve kinderfilm, maar in werkelijkheid veel meer dan dat. Want symboliseert de ‘extra terrestial’ uit E.T. niet gewoon ‘de vreemdeling’ (‘de Jood’ misschien zelfs wel, voor wie een rode draad wil zien in het oeuvre van Spielberg)? En gaat het die film er niet eigenlijk over dat onze angst voor die ‘vreemdeling’ (‘de allochtoon’, ‘de Yeti’ etc.) voortkomt uit onze vooringenomenheid en ons onvermogen om ons onbevangen (als een kind) op te stellen? Is die ‘vreemdeling’ niet net zo bang voor ons als wij voor hem?
Heavy stuff, kortom. Zeker zo diep als die volwassen films van Spielberg, maar net zo zwierig verbeeld als de oppervlakkige Indiana Jones. Voedzame fast food zoals zelfs Spielberg die maar zelden opdient.