Rob Creemers (TechnoTrends): ‘Als te veel mensen te veel willen’

In zijn boek Leven zonder olie maakte trendwatcher Rob Creemers zich vooral zorgen over het gevaar dat we straks zonder olie komen te zitten. Inmiddels signaleert hij een veel ernstiger probleem: de overbevolking. “Moeder aarde trekt het niet.”

Tijdens een van zijn vele lezingen legde Rob Creemers zijn toehoorders onlangs de volgende vraag voor. “Ik heb het veel beter dan mijn vader, die weer veel welvarender was dan zijn vader en die weer dan de zijne. Materiële vooruitgang van generatie op generatie is de laatste eeuwen vanzelfsprekend. Maar hoeveel mensen in de zaal denken in alle oprechtheid dat hun kinderen straks beter af zullen zijn dan wij? Slechts vier of vijf van de bijna tweehonderd managers staken hun hand op. We weten het wel, we hebben het verpest, we hebben het ruimteschip aarde leeggeplunderd en slecht onderhouden.”

Rob Creemers (TechnoTrends) is onder andere bekend als coauteur van het boek Leven zonder olie, dat hij samen met Adjiedj Bakas schreef. “De vrolijke passages in het boek zijn bijna uitsluitend van Adjiedj, want die wil geen doemdenker zijn. Ik ben pessimistisch over onze toekomst. Niet omdat dat mijn aard is of omdat ik geen lichtpunten zie, maar omdat ik niet anders kan dan concluderen dat een groot deel van de mensheid waarschijnlijk zal uitsterven. Ik kan me voorstellen dat dit geen welkome boodschap is, maar ik ben er niet om mensen te behagen. Ik wil ze laten zien wat de toekomstige gevolgen zijn van de huidige ontwikkelingen – en die zijn mogelijk rampzalig. Uiteraard ligt onze toekomst open en hoeft ruimteschip aarde niet te stranden, maar ik zie nu te weinig signalen die daarop wijzen.”

Wat is dan de belangrijkste bedreiging?

We zitten met zo’n 6,5 miljard mensen op aarde. En een groot deel van die mensen is aan het consumeren geslagen. Niet alleen in Europa en de VS, maar steeds vaker ook in de opkomende Aziatische landen. In China zijn miljoenensteden waar de meeste Nederlanders niet eens van hebben gehoord, met mensen die allemaal in autootjes willen rondrijden en varkensvlees willen eten.

Een heel ander probleem dan in Leven zonder olie, of niet?

Als ik nu een boek zou schrijven, zou ik het Als te veel mensen te veel willen noemen. Een boek dat wel raakvlakken heeft met mijn vorige boek, want het dreigende tekort aan olie hangt direct samen met de overbevolking. We stevenen af op een wereldbevolking van meer dan 9 miljard mensen. En de hele wereld draait op olie. Niet alleen voor onze energievoorziening en transport zijn we er afhankelijk van, maar ook de landbouw draait op olie, zelfs onze kleding is van olie gemaakt. Om straks, rond 2040, aan de behoefte aan olie te voldoen zouden we van de 85 miljoen vaten olie die we nu per dag winnen, naar 130 miljoen vaten per dag moeten. Daarvoor zou je vier nieuwe Saoedi-Arabiës moeten hebben, aangezien de huidige olievelden tegen die tijd uitgeput zijn. Heel onwaarschijnlijk. En als we er wel in zouden slagen om onze olieconsumptie te verhogen? Dan zijn we nog niet gered, want dat betekent dat we veel meer CO2 en andere broeikasgassen gaan uitstoten. Kortom: we zitten klem.

Alternatieve energie, is dat geen oplossing?

Landen als China vallen nu vooral terug op kolen als ze een alternatief willen voor olie. En kolen zijn nog veel vervuilender dan olie. Windenergie levert te weinig op. En biobrandstoffen? Als je die gebruikt, onttrek je middelen aan de voedselmarkt, zoals wel gebleken is in Amerika, toen er op grote schaal maïs werd gebruikt als grondstof voor brandstof. Atoomcentrales dan? Willen we niet, vinden we te riskant. Zonne-energie blijft als enige over. Kleine units zijn hooguit in zuidelijke landen voldoende efficiënt om de mensen daar van energie te voorzien. Misschien dat dit in de toekomst gaat veranderen, maar ik zie het voorlopig nog niet gebeuren. En grote zonnekrachtcentrales zoals het Duitse DESERTEC-project in de Sahara zijn enorm kostbaar. Voor zo’n groot project is eigenlijk samenwerking tussen alle Europese landen nodig – en die is er nu niet. Maar vergeet niet dat het niet alleen om Europese energieproblemen gaat, gebieden als Afrika en Azië met die exploderende bevolkingen willen ook wel eens leven zoals wij. Hebben die ook het geld voor dat soort projecten? Blijven die gewoon zitten zonder olie en zelfs drinkwater?

We kunnen toch efficiënter omspringen met olie en andere energie? Of minder verbruiken?

Natuurlijk. Efficiencyverhogingen – van ‘meer’ naar ‘beter?’ – vinden ook voortdurend plaats. Kijk maar naar de auto’s van nu en die van tien jaar terug. Die zijn op zich veel zuiniger geworden, maar toen maakten we ze weer groter, luxueuzer en zwaarder en nu zijn we terug bij af. Kijk maar eens rond op zo’n parkeerterrein en vergelijk die auto’s met die van zo’n twintig jaar geleden. En bezuinigen – over de hele linie minder energie verbruiken, genoegen nemen met minder – is hier en daar beslist mogelijk. Minder rijden, bewuster omgaan met benzine bijvoorbeeld. Onze woningen en kantoren beter isoleren en slimmer verlichten, ik geloof dat het best kan, en ik moedig het ook aan. Ik laat mensen wel eens nadenken over hun autootje. Ik leg uit hoe ze met een liter benzine een Peugeotje met vier mensen erin 20 km kunnen laten rijden – bergje op bergje af. Doe dat nu eens met de hand, zeg ik dan, ga eens vier mensen in dat peugeotje in een heuvellandschap voortduwen. Dat geeft een idee van wat benzine is: zoiets als het toverdrankje van Asterix. En nu moeten we afkicken van het toverdrankje van Asterix. Moeilijk, maar niet onmogelijk.

Maar zelfs als wij daarin slagen, is het niet genoeg. De aarde heeft maar voldoende capaciteit om 1 à 2 miljard mensen op ons niveau duurzaam te laten leven. Als de olie niet opraakt, dan andere natuurlijke hulpbronnen wel. De visjes sterven uit, metalen raken op, drinkwater raakt op – ontwikkelingen die nu al in volle gang zijn, en elke dag wordt het erger.

Minder mensen. Is dat een oplossing?

Ja, op wereldschaal is dat de enige oplossing. Ik weet dat het, zeker in christelijke kringen, ‘not done’ is om hierover te praten. Daar zoeken ze het in technische oplossingen, of ze zijn solidair met hongerende mensen in derdewereldlanden. Ik vind dat misleidend. Neem nou die tsunami van vijf jaar geleden: 250.000 mensen vonden de dood. Maar wat veel mensen niet weten is dat de wereldbevolking dertig uur later – netto – alweer met 250.000 mensen was gegroeid: de wereldbevolking groeit met 6 miljoen mensen per maand. Er dreigt een malthusiaanse situatie waarin de bevolkingstoename op een gegeven moment te groot is om iedereen te voeden. Geboortebeperking in de stijl van de Chinese overheid zou een oplossing kunnen zijn, maar in democratieën als India blijkt dat moeilijk voor elkaar te krijgen. Zeker niet als de bevolking in armoede leeft. Veel mensen in Afrika begrijpen niet eens dat overbevolking een probleem is. Het is daar elke dag overleven. En voor hen geldt: als ouder maak ik meer kans om te overleven als ik word ondersteund door een succesvol kind. Dus hoe meer kinderen, hoe meer overlevingskans…

Is het wel ons probleem? In veel Europese landen hebben we eerder te maken met ontvolking dan overbevolking.

We hebben jaren geprobeerd mensen in ontwikkelinglanden te redden door ze Verkadekoekjes te brengen, maar dat lukt op een gegeven moment niet meer. Je ziet nu al een enorme toestroom van emigranten naar Europa. Als we die mensen buitensluiten, dreigt er een catastrofe in veel landen, zeker in Afrika. Mensen zullen in groten getale sterven. Van de honger. Of eerder nog aan de stress die toeslaat omdat ze zo weinig te eten hebben.

Kunnen wij dan helemaal niets doen?

Ik zeg altijd: de wind kun je niet bepalen, maar je kunt wel beslissen hoe je je zeilen zet. Consumenten en bedrijven in Europa kunnen proberen minder fossiele brandstoffen te verbruiken. Zonne-energie kan op termijn soelaas bieden, althans als we dit op Europees niveau coördineren. En hoe jammer ik het ook vind, ik denk dat we goed op onze grenzen moeten letten. Er zijn nu eenmaal problemen die zelfs het grote Europa niet kan oplossen. Al zou Europa de consumptie en uitstoot tot redelijke waarden terugbrengen, dan maakt dat op wereldschaal nauwelijks iets uit. Die miljarden mensen in Afrika en Azië leggen een veel groter gewicht in de schaal, en die beginnen pas.

Artikel voor Second Sight