De dochter van God (Over Poor Things)
1. Vooraf
Het was de bedoeling om eerder deze week naar Poor Things te gaan, de bejubelde film met Emma Stone van Yorgos Lanthimos. Helaas, tussen droom en daad staan beoogde medebioscoopgangers in de weg en hun onpraktische bezwaren. Uitgesteld dus.
Hierdoor won ik wel tijd om me van tevoren te verdiepen in de film. Een voordeel, lijkt me, want hoe meer voorkennis je hebt, hoe meer je straks ziet. Je weet tenslotte beter waarop je moet letten. Of op z’n minst heeft al die informatie vooraf bepaalde verwachtingen gewekt. En in de bioscoop zul je je afvragen in hoeverre de film daaraan voldoet, wat er ook toe bijdraagt dat je beter oplet.
In dit geval was het zelfs zo dat ik al bijna een filmscenario bij elkaar had verzonnen. En daar een recensie over kon schrijven, nog voordat ik de eigenlijke film had gezien. Een precensie.
2. Precensie
De hoofdpersoon Bella, wist ik, is een Frankensteinachtig monster met het lichaam van een vrouw die zelfmoord heeft gepleegd en het brein van een baby. Haar geestelijke volwassenwording zou niet lang op zich laten wachten, want ze leerde snel. En zo maakte ze zich gaandeweg de waarden van de maatschappij eigen. Zij het ongefilterd, in zo’n hoog tempo dat ze alleen de essentie overnam. En die essentie is: dat mensen elkaar – vooral vrouwen – als consumptieartikel zien, als koopwaar en genotmiddel.
Poor Things was in mijn gedachten een soort satire op het kapitalisme en het patriarchaat in de vorm van een ‘coming of age story’, waarin de hoofdpersoon leert dat het in het leven draait om sex en geld en dat wel prima vindt. Een soort Candide. Of eerder nog een soort Candy – de moderne variant daarop van Terry Southern en Mason Hoffenberg waarin Voltaires roman is herschreven voor de seksuele revolutie. Ik had gelezen dat Bella in een bordeel belandt en zo weet boven te komen in de door mannen gedomineerde maatschappij. Het leek me een passend einde voor de film.
Een paar vragen had ik nog wel, zoals: Waarom heeft de vrouw die wordt gereïncarneerd als Bella zelfmoord gepleegd? Waar komt die baby vandaan? En waarom heet de film Poor Things?
3. Recensie
Gisteren kwam het er bioscoopbezoek er toch van, en dat pakte heel anders uit dan verwacht. ‘Mijn’ versie van het verhaal was verre van compleet. Poor Things blijft weliswaar lang steken in het boordeel – te lang naar mijn smaak, hier verliest de vertelling vaart – maar is dan nog lang niet afgelopen. Ook bleek maar weer eens dat je een film moet zien en ondergaan om ‘m te kunnen beoordelen, en dat je niet genoeg hebt aan een verhaal. Poor Things was een stuk luchtiger dan ik had verwacht, met veel geslaagde (visuele) grappen.
Misschien mijn belangrijkste vergissing was dat de film niet de sarcastische moraalvertelling is die ik voor ogen had gehad. Juist niet. Bella bleek niet de gevoelsarme ’tabula rasa’ die ik had verwacht. Wel iemand met een onderzoekende geest, die zich er niet bij neerlegt dat het in de door mannen gedomineerde wereld om sex en geld zou draaien. Nee, ze kiest een andere weg: de weg van de wetenschap, als een ware (geestelijke) dochter van Godwin – ‘God’ noemt ze hem – , de man die haar leven heeft ingeblazen.
Daarmee is Poor Things meteen ook een anti-Frankensteinverhaal. In het boek van Mary Wollstonecraft gaat het erover hoe gevaarlijk het is om boven je macht te grijpen als wetenschapper en de natuurwetten te overtreden (vandaar de ondertitel ‘Prometheus Unbound’, een dode tot leven willen wekken is spelen met vuur). Poor Things laat juist zien dat dit een manier is om je te ontwikkelen – om als individu de weg van onwetend kind naar rijpe volwassene af te leggen, om als mensheid domme vooroordelen in te ruilen voor beproefde wijsheden.
Verder werden alle vragen die ik vooraf had gehad netjes beantwoord. Alleen die titel begrijp nog steeds niet. Was God’s Daughter niet veel beter geweest?
Beeld: Zelfgebakken met Dall-E 3
P.S. De ‘Poor Things’ zijn wij, de mannen, hoor ik. Zielepieten, nietswaardige wezens inderdaad. In deze film niet eens nodig om leven voort te brengen – Bella is haar eigen kind, haar eigen moeder, haar eigen opvoeder.