Een klik te ver (Geen patenten op software a.u.b.)
Ik kan niet zeggen dat veel mensen die ik ken er van wakker liggen (doe ik ook niet overigens, vrijwel niemand waarschijnlijk); het is moeilijke, niet bijzonder boeiende, om niet te zeggen taaie materie. Maar belangrijk is het wel: volgende week stemt het Europees Parlement of in Europa andere regels gaan gelden voor bescherming van software. In de Verenigde Staten zijn er ruime mogelijkheden om een patent aan te vragen op software, in Europa niet. Is het wenselijk dat Europa richting de VS opschuift?
Ja, zou je op het eerste gezicht zeggen. Een bedrijf investeert in onderzoek naar en ontwikkeling van een product. Mag het daar dan alsjeblieft wat van terug zien? Door een patent krijgt het de mogelijkheid alle inspanningen te gelde te maken. Omgekeerd is er zonder patent vaak geen stimulans om de markt op te gaan. Want een concurrent kan er zo mee aan de haal gaan. Of – helemaal schrijnend – de ongepatenteerde kennis is commercieel gezien waardeloos. Zo schijnt het dat van allerlei ziekten bekend is hoe we ze moeten bestrijden. Maar helaas hebben de ontdekkers van deze geneesmethoden – veelal wereldvreemde geleerden – deze kennis zomaar gepubliceerd. Bescherming is niet meer mogelijk, zodat geen bedrijf er nog heil in ziet medicijnen te ontwikkelen. Deze middelen vinden nooit een toepassing buiten de muren waar ze zijn ontdekt…
Met andere woorden: het algemeen belang (de volksgezondheid) en het individuele belang (het belang van het bedrijf dat een patent heeft) zijn er in dit geval bij gebaat dat kennis kan worden gepatenteerd. Maar is dat bij software ook zo? Software heeft als kenmerk dat er géén enorme financiële inspanningen nodig zijn om het te ontwikkelen; iedereen kan software op de markt brengen. Een bescherming zoals in de farmacie is dus helemaal niet nodig.
Sterker nog: patenten houden verdere ontwikkeling van software tegen, want ontwikkelaars kunnen bepaalde kennis niet toepassen. Voorbeeld: het bekende one-click-systeem, dat door Amazon is geclaimd. Makkelijk: je hoeft maar één keer je gegevens in te voeren om tot in lengte van dagen bij Amazon te winkelen. Makkelijk om te maken ook. Maar andere bedrijven dan Amazon mogen dit niet – zodat zij gedwongen zijn met een inferieur bestelsysteem te werken. Of ze moeten de kennis van Amazon in licentie nemen – en veel winkeliers hebben het geld daarvoor niet.
Ook de ontwikkeling van ‘open source software’ zoals Linux loopt gevaar. Terwijl hier nu juist de kracht blijkt van een vrije, patentloze uitwisseling van kennis. Allerlei mensen ontwikkelen mee aan dit besturingsysteem, bekritiseren elkaars werk en geven elkaar advies. Zo ontstaat een product waar geen individueel bedrijf (lees: Microsoft) tegen op kan. Zoals wel eens gezegd wordt: als je kennis deelt, word je niet kleiner maar groter.
Als het makkelijker wordt voor individuele partijen om patenten te verkrijgen op software, dan rem je dit proces van ontwikkeling via de Popperiaanse ’trial and error’ af. Wie het algemeen belang stelt boven het individuele belang van de Amazon’s en de Microsofts van deze wereld, kan dit alleen maar betreuren. Kortom: bij nader inzien toch maar geen aanscherping van de patentregeling. Dat zou zogezegd een klik te ver zijn.
Die Amazons moeten sowieso niet zo lullig doen. Want zo’n one-click-system is wel aardig, maar we zouden heus nog wel bij Amazon kopen als het bedrijf het patent op zijn bestelsysteem vrijgaf. Tenslotte drinken we ook nog en masse Coca-Cola hoewel het recept al lang en breed bekend is en Pepsi Cola eigenlijk lekkerder schijnt te zijn.