Liever echt dan nep? (3): vlees uit de kapitalistische gehaktmolen
Muziek wordt niet per se minder door het gebruik van pitchcorrectie, en de teksten, beelden en andere voortbrengselen waar AI aan te pas is gekomen doen niet altijd onder voor die van mensen. Maar de angst van mensen dat ze hun baan zullen verliezen of dat het werk minder plezierig wordt is reëel.
Die eerste angst is zo oud als de weg naar Rome, of in elk geval zo oud als de weg naar Blackburn Lancashire, toen James Hargreaves daar in 1764 de ‘Spinning Jenny’ introduceerde. Naarmate er meer van deze weefgetouwen kwamen, verdween het ouderwetse werken met naald en draad. Natuurlijk ontstond er ook nieuw werk in nieuwe sectoren (alleen al aan mensen die weefgetouwen in elkaar moesten zetten was stijgende behoefte), maar dat neemt niet weg dat er ook banen werden vernietigd.
Datzelfde zal ongetwijfeld met de verder opmars van AI gebeuren. Dit keer zal het alleen niet gaan om de lichamelijk arbeid van arbeiders, maar om de geestelijke arbeid van witteboordenwerkers. AI leidt nu al tot verdringing van allerlei banen, en neemt niet alleen saaie en repetitieve activiteiten op zich (zoals we tijdens van eerdere automatiseringsgolven gewend zijn) maar ook creatief en analytisch werk. Het ligt voor de hand dat dit heel wat witteboordenbanen kan kosten. Sam Altman, de CEO van Open AI, het bedrijf achter ChatGPT verwacht zelfs dat kunstmatige intelligentie wel eens tot massale werkloosheid kan leiden en pleit voor een basisinkomen voor iedereen om die draaglijk te maken. Open AI heeft daarvoor zelfs al een fonds in het leven geroepen. Leuk is anders voor iemand die een goed betaalde, prettige en prestigieuze baan gewend is.
En dan die tweede angst: dat voor degenen die hun werk behouden minder plezier is weggelegd. Ook heel invoelbaar.
Wie in de tweede helft van de 18e eeuw gewend was beroepsmatig handwerk te verrichten in de katoenindustrie, moet vaak opeens voor de keuze hebben gestaan: voorman worden of de hele dag achter een weefgetouw machinaal werk verrichten. Geen prettig vooruitzicht, voor wie gewend is aan een hoge mate van zelfstandigheid en trots was op z’n vakmanschap.
Eenzelfde lot lijkt ook menig muzikant, tekstschrijver, adviseur en kunstenaar beschoren: door de opmars van AI ontstaat een behoefte aan goede ‘prompt engineers’. Lekker ‘an rotzooien’ op z’n Karel Appels als kunstenaar is er dan niet meer bij, geconcentreerd nadenken, aandachtig en bijna meditatief werken schiet er straks bij in. De prompt engineer is niet iemand die ‘in de flow’ zal raakt, maar iemand die de ene na de andere vraag stelt en opdracht geeft aan een ‘bot’, en de best bruikbare antwoorden selecteert. De arbeidsvreugde is beperkt; de ‘vervreemding’ is groot (om die term van Marx – of was het Morris? – maar weer eens van stal te halen).
Toch zit er weinig anders op dan mee te gaan met dit soort technologiegedreven ontwikkelingen. Als de introductie van een technologie leidt tot even goede of zelfs betere producten, tenminste, die sneller en tegen lagere kosten kunnen worden voortgebracht, is verzet ertegen nu eenmaal kansloos. Daarvoor is de kapitalistische gehaktmolen simpelweg te krachtig. Hoe jammer dat ook is voor al die kunstenaars, tekstschrijvers en dienstverleners die aan hun werk verknocht zijn. Maar alle begrip voor hun angst voor verdere technologische vooruitgang, echt alle begrip.
Anders ligt het natuurlijk met de werknemers in sectoren die je liever vandaag dan morgen ziet verdwijnen. Neem de vleesindustrie. Dankzij de technologische vooruitgang is het mogelijk om vlees te maken waar geen koe, big of ander dier voor heeft hoeven creperen. ‘Het vlees groeit, terwijl de koe ongemoeid verder loeit’, zoals de site kweekvlees.info het noemt. Subsidiëren dat kweekvlees! Stimuleren die technologie! Laat de kapitalistische gehaktmolen z’n werk doen, hoe hoger het toerental, hoe beter!
Zou je zeggen. Maar nee. De Europese Commissie aarzelt om de productie van kweekvlees in Europa toe te laten. In landen als Italië heeft de boerenlobby al een verbod afgedwongen – met het fopargument dat het minder lekker zou zijn dan ‘echt’ vlees en het bedenkelijke argument dat belangrijk erfgoed beschermd dient te worden. Ja ja. Vertel dat maar tegen al die dieren die worden gemarteld, tegen de huizenzoekers die zien dat kostbare bouwgrond wordt opgeofferd aan de veeteelt en tegen iedereen die hoopt op een afname van methaan en CO2-emissies van (vooral) ruftende koeien.
Ondertussen wijken de weekvleesproducenten gewoon uit naar landen als Singapore en de VS en zetten ze hun gehaktmolen daar neer. De Europese vleesindustrie sprokkelt er een paar jaar uitstel van executie bij en loopt nodeloos een technologische achterstand op. Ballen gehakt!
Beeld: Zelfgebakken met Dall-E 3