Meer dan 1.000 woorden (Over de World Press Photo 2011)
“Ik wilde haar schoonheid laten zien”, zei fotografe Jodi Bieber over de foto die dit jaar de eerste prijs won bij World Press Photo, van die jonge Afghaanse vrouw van wie de neus en oren zouden zijn afgehakt (dat van de neus klopt, dat kun je zien, dat van de oren moet je maar aannemen). Bepaald mooi is de vrouw niet – niet meer, althans – maar je snapt wel zo’n beetje wat Bieber bedoelt: dit is een vrouw wier prille schoonheid haar wreed is ontnomen, een bloem die in de knop is gebroken door … ja, door wie eigenlijk?
Toen het blad Time de foto op de omslag zette, heette het dat ze het slachtoffer was van de Talibaan (‘What happens if we leave Afghanistan’, kopte Time). Later bleek dat haar schoonvader losse handjes had gehad, omdat ze niet tevreden was met haar gearrangeerde huwelijk en hij wilde voorkomen dat ze voor een derde keer zijn huis zou ontvluchten – of zoiets, de ware toedracht is onzeker.
Een foto zegt meer dan 1.000 woorden, heet het. Ik stel voor daarvan te maken: 1.000 woorden zijn niet genoeg om een foto te beschrijven. Om alle mogelijke betekenissen van foto’s als deze op te schrijven, heb je in elk geval meer dan 1.000 woorden nodig. Het beeld spreekt allerminst voor zich, het is een illustratie bij een gruwelijk verhaal – en als je het verhaal eromheen niet kent, weet je niet wat je met de foto aanmoet. Wat zou er werkelijk gebeurd zijn?, vraag je je af. Zijn de Talibaan niet misschien toch verantwoordelijk – zo niet direct, dan toch indirect, aangezien ze de vrouwvijandige sharia in Afghanistan in ere houden? Hoe is de fotografe trouwens op het spoor gekomen van deze jonge vrouw – via het Amerikaanse leger?, via een mensenrechtenorganisatie? Het beeld rondom de foto is niet bepaald ingekleurd, om het zo maar eens uit te drukken.
Hetzelfde geldt voor die andere foto die genomineerd was voor een World Press Photo-prijs, van een negenjarig meisje in Vietnam met een hoofd dat vervormd doordat haar ouders (of zelfs grootouders?) in aanraking zijn gekomen met het ontbladeringsmiddel ‘Agent Orange’ dat de VS tijdens de Vietnamoorlog op het Zuid-Aziatische land lieten neerdalen. Wat mij betreft een indrukwekkende en ontroerende foto, vooral omdat het meisje zo te zien haar best heeft gedaan om goed voor de dag te komen. Ze heeft een parelketting om gedaan, een bijpassend armbandje en een zomerse jurk, waarschijnlijk de mooiste jurk die ze heeft. En een rozette, waarschijnlijk voor een of andere prijs die ze op school heeft gewonnen. Allemaal pogingen om toch maar wat te maken van haar verwoeste leven. Zo zielig.
Of zie ik het verkeerd, en is deze foto juist een bewijs van menselijke veerkracht? Over deze foto zou ik meer dan 1.000 woorden willen lezen. Is de foto misschien bedoeld als antwoord op de Afghaanse (de tegenstellingen liggen voor het opscheppen: jong vs. oud / hoopvol vs. teneergeslagen / slachtoffer van omstandigheden vs. slachtoffer door menselijke wreedheid)? Misschien heeft fotograaf Ed Kashi met dit beeld een stil protest willen aantekenen tegen het militaire beleid van de VS? Vreemd trouwens dat geen enkele krant het zou heeft opgevat, dat geen blad een schreeuwerige kop heeft geplaatst – ‘What happens when the US military enters your country’ of woorden van dergelijke strekking. Ik heb behoefte aan meer dan 1.000 woorden, maar lees er geen woord over.