Meten met meer maten (Over de waardering van Goodfellas)

“Vooropgesteld: Goodfellas is een geweldige film”, schrijft filmrecensent Dana Linssen van NRC Handelsblad ter gelegenheid van het 30-jarige bestaan van deze klassieker. Toch geeft ze de film slechts drie ‘bolletjes’ op een schaal van vijf. Een magere voldoende dus.

Waarom? Omdat de film blijk geeft van ‘een ambivalente houding ten aanzien van vrouwelijke personages’, zoals films van regisseur Martin Scorsese vaker doen (denk alleen maar aan The Wolf of Wall Street). Vrouwen zijn in zijn films vaak ‘ondergeschikt aan de mannelijke personages, een slachtoffer van geweld of offeren zich voor hen op’. Dat levert belangrijke ‘discussies’ op, schrijft Linssen: “Zelfs als een film bepaalde stereotypen aan de orde wil stellen, in hoeverre draagt dat dan bij aan de verspreiding en normalisering ervan?”

Dit gevaar is tegenwoordig extra groot omdat de ‘ironie’ uit Goodfellas wellicht niet wordt opgepikt. In 1990 nog wel, maar nu ‘is dat gedeelde begrip van ironie niet meer voor iedereen evident’, aldus Linssen. Alleen al de openingscredits: “Ik wilde liever een gangster zijn dan president van de Verenigde Staten.” Als zoiets verkeerd wordt opgevat kan het bijdragen tot een ‘omkering van waarden’ – lees: mensen op ideeën brengen waar het juist tegen wil waarschuwen. (Wat dat verkeerd opvatten betreft: Donald Trump riep Goodfellas uit tot een van zijn favorieten. Citizen Kane is trouwens z’n topfavoriet).

Dat is geloof ik – het artikel ging me eerlijk gezegd hier en daar boven de pet – in de kern wat Linssen betoogt.

Zo had ik het nog niet bekeken. Maar nu ze het zegt: zit wat in.

Alleen denk ik dat je dat deze visie ook duidelijker tot uitdrukking moet laten komen dan nu, met die drie bolletjes. Want drie bolletjes terwijl het toch ‘een geweldige film’ is, dat vloekt. Die bolletjes zijn bedoeld om de lezer in een oogopslag een indruk te geven of een film de moeite waard is. En Goodfellas – zoals gezegd ‘een geweldige film’ – ís de moeite waard. Zij het dat de film misschien niet bepaald ‘woke’ is en minder geschikt voor politiek correcte kijkers. Misschien zelfs gevaarlijk.

Geef dan vijf bolletjes voor de film ‘an sich’ en één bolletje voor het morele gehalte. De lezer die niet snapt dat dit twee onvergelijkbare grootheden zijn, zal dan wellicht uitkomen op een gemiddelde van drie bollen – maar dat is aan hem. Jij kunt als recensent tenminste een verhelderende nuancering in je overkoepelende oordeel aanbrengen. (En NRC Handelsblad is er toch ‘voor wie de nuance zoekt’, of is die oude slagzin niet meer van toepassing?)

Of, nog genuanceerder: geef bollen voor de onderscheidende kenmerken van de film. Het verhaal, de karakters, de acteurs, de dialogen, de cameravoering, de montage, de soundtrack. En, vooruit, voor de wokeness. En waarom niet ook voor het waarheidsgehalte? Tenslotte zijn er ook kijkers die niet alleen geïnteresseerd zijn in hoe ‘mooi’ een film is of hoe ‘goed’ maar ook hoe ‘waar’.

Hoe dan ook: meet met meer maten.

Of nee, schaf die bolletjes helemaal af. Dan lezen mensen je recensie eerder en komen ze tot een afgewogen oordeel. Grote kans trouwens dat ze ook concluderen: wat een goede film,  hoe fout ook.