De ultimatumhuishouding

Vroeger waren mensen jaloers op types die het beter hadden, nu op mensen die het slechter hebben, maar te veel worden verwend. De angst voor onheil in combinatie met de vrees dat mensen misbruik maken van onze regels en voorzieningen, leidt tot een roep om grenzen. Het is genoeg geweest.

Ik heb dat wel de ultimatumhuishouding genoemd. Een kwart eeuw geleden sprak de socioloog Bram de Swaan van de overgang van een bevelshuishouding naar een onderhandelingshuishouding. Een maatschappij die werd gekenmerkt door hiërarchie en traditie werd ingeruild voor een samenleving waarin gelijken in goed onderling overleg hun gedrag bepalen. Voorwaarde is wel dat de gesprekspartners voor rede vatbaar zijn.

Dat vertrouwen is na de eeuwwisseling verdwenen. De heersende opvatting is geworden dat wie niet op zijn strepen staat, over zich heen laat lopen. Er valt niks meer te onderhandelen. Het is slikken of stikken. Het spel van geven en nemen is ingeruild voor ultimata. Dit is de grens. En als het je niet bevalt dan donder je maar op.

De dominante filosofie van de jaren nul is mistroostig. Angst is belangrijker dan hoop. Het voorkomen van misbruik is belangrijker dan het bieden van een helpende hand. Inschikkelijkheid wordt verward met capitulatie. Gelukkig is het tijd voor een nieuw decennium.

Pieter Hilhorst (De filosofie van de jaren nul is mistroostig) in De Volkskrant.