Anti-anti-Oscars (Over de Razzies, carnaval en het bal der geweigerden)

De Oscars, die snap ik nog net. Ze zijn in het leven geroepen om jaarlijks de beste film, scenario, camerawerk etc. te belonen. Ik snap ook dat de jury van de Oscars niet altijd in die opzet slaagt, dat filmsnogal eens ten onrechte worden bekroond of dat films die wel Oscarwaardig zijn worden gepasseerd (denk aan de Oscar voor Rambo in hetzelfde jaar dat Taxi Driver meedong, voor Dances with Wolves in plaats van Goodfellas en – misschien het bekendste voorbeeld – de Oscar voor How Green Was My Valley ten koste van Citizen Kane). Juryleden maken nu eenmaal soms rare beslissingen, willen wel eens een mening hebben die afwijkt van die van 99,9% van hun medemensen, geven nu eenmaal wel eens toe aan lobbyisten, aan dreigementen van mensen als William Randolph Hearst – maar dat doet er niet zo toe: ook al wint de beste film niet altijd, de Oscar is nog wel bedoeld als prijs voor de beste film.

Maar de Razzies? Het zijn, dat kan ik nog net bevatten, een soort anti-Oscars. Je zou kunnen zeggen: zoals de duivel de antichrist is. Zo worden de uitreiking Razzies ook gepositioneerd: als een soort satire op de Oscar-uitreiking, daags voordat deze wordt gehouden. In plaats van een heilig Oscar-beeldje wordt een foeilelijke gouden framboos uitgereikt, de vele categorieën bij de Oscars worden belachelijk gemaakt (zo kon het stekeltjeskapsel van Kevin Costner ooit de prijs voor slechtste acteur in de wacht slepen) en er wordt de spot gedreven met de emotionele dankwoorden die de sterren bij de Oscar-uitreiking plegen uit te spreken. Je kunt als winnaar ook geen betere beurt maken bij de liefhebbers van de Razzies dan door je prijs op te komen halen (zoals Paul Verhoeven deed voor Showgirls) of door mee te doen aan het hele ceremonieel (zoals Halle Berry deed toen ze in 2005 haar Razzie als Catwoman in ontvangst nam met een dankwoord dat een parodie was op haar eigen Oscar-speech van drie jaar eerder).

Alleen – en hier begint mijn onbegrip – zijn de Razzies in tegenstelling tot de Oscars altijd zo trefzeker. Razzie-winnaars zijn stuk voor stuk stomvervelende, beroerde films. Ook Showgirls, die hooguit als camp te genieten valt (zo slecht dat ie goed is – slecht dus), zelfs Heavens Gate (die tegenwoordig hoger staat aangeschreven dan toen de film werd uitgebracht, maar nog altijd als mislukt wordt gezien): de Razzie-juryleden vergissen zich nooit en hun oordeel blijkt de tand des tijds prima te doorstaan. Het is ook niet zo’n kunst om een slechte film te herkennen. Een rammelend plot, slecht gecaste hoofdolspelers, lachwekkende dialogen – je hoeft geen kenner te zijn om de vinger op de zwakke plek te leggen.

Neem nou Heaven 43, de ‘winnaar’ van dit jaar van de Razzie voor de slechtste film. Daar komt de volgende, grappig bedoelde, dialoog in voor:
Vanessa: Will you poop on me?
Jason: What?
Vanessa: I want you to be my first.
Jason: To poop on you?

De critici hebben Heaven 43 met de grond gelijk gemaakt en het grote publiek lust deze poep-en-plas humor ook al niet. Waarom dan nog met een prijs op de proppen komen om nog eens te accentueren hoe belabberd de film gemaakt is – dat weet toch iedereen al? Nogal overbodig, lijkt me.

Of zien de juryleden van de Razzie het misschien als hun roeping om het allerslechtste van het allerslechtste te selecteren en belachelijk te maken? Maar waarom zou je? Een slechte film maken is zo simpel als wat, iedereen kan het. Zelfs om de slechtste film te maken hoef je geen bijzondere moeite te doen – gewoon een kwestie van je er makkelijk vanaf maken en geluk hebben (of pech, het is maar hoe je het bekijkt). Er zijn ook vele malen meer slechte films dan goede. Maar is het interessant om te weten wat de allerslechtste is? Nee toch? De spanning die bij de Oscars elk jaar weer opleeft – zal de prijs bij de juiste personen terecht komen? – ontbreekt in elk geval bij de Razzies: wat maakt het uit wie wint, de genomineerde films zijn toch niet om aan te zien, de makers hebben er toch met de pet naar gegooid.

De organisator van de Razzies heeft, als ik het goed zie, een grappige draai aan zijn prijs proberen te geven door alleen beroemdheden te bekronen die tot veel beter in staat zijn (prototype: Eddy Murphy). Maar daarmee krijgt de Razzie net een iets andere lading dan een anti-Oscar. Het is geen prijs meer voor de slechtste film, maar een uiting van teleurstelling: iemand van wie we hoge verwachtingen hadden, heeft daar niet aan voldaan – laten we die blaaskaak eens flink afzeiken. Maar door alle grappen en grollen neemt niemand de kritiek van de Razzie-jury serieus.

Het is als bij carnaval of het ‘bal der geweigerden’ voor auteurs die niet voor het boekenbal zijn uitgenodigd: een gelegenheid om even stoom af te blazen, om de gevestigde orde even belachelijk te maken. Maar het haalt verder niets uit: niemands positie wordt erdoor aangetast, niemand gaat de boeken van geweigerde auteurs opeens lezen, niemand kan het werkelijk wat schelen of hij een Razzie heeft gekregen. Afschaffen die zinloze Razzies (en dat carnaval en dat alternatieve boekenbal), zou je zeggen.

Maar dat gebeurt niet. Kennelijk voorzien de Razzies in een behoefte en is niet iedereen anti de anti-Oscar. “That’s Entertainment” – denken de liefhebbers van de Razzies dat soms? Of liever gezegd: het is maar een ironisch en pesterig spelletje, speel het mee, neem het niet zo serieus. Volgens mij houden mensen die zo denken niet van film. Waarom dan een prijs om dat nog eens te onderstrepen?