Onze Opperbevelhebber

Over een kleurrijk man als Z.K.H. Prins Bernhard valt eindeloos te vertellen, maar hier is een verhaal dat hem wellicht het beste typeert. Het speelt zich af in de eindfase van de Tweede Wereldoorlog, toen de vraag rees welke formele rol Bernhard moest krijgen in de strijd tegen de Duitsers.

‘Opperbevelhebber van de Nederlandse land en zeemacht’, had Koningin Wilhelmina voorgesteld, want dol als zij was op haar schoonzoon wilde zij voor hem het hoogste van het hoogste. Het kabinet passeerde de vroegdertiger echter, die wel de voorliefde voor uniforms had die bij een dergelijk ambt hoort, maar over geen enkele noemenswaardige militaire ervaring beschikte. Maar vooruit, ‘Bevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten’, mocht Bernhard wel worden.

Dat klonk heel wat, ‘Bevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten’, maar Nederland hád helemaal geen binnenlandse strijdkrachten meer, of het moest dat ratjetoe aan verzetsstrijders zijn dat nog leefde. Vrienden van Bernhard doen het voorkomen alsof er heel wat te bevelhebben viel en dat Bernhard erin is geslaagd eenheid te scheppen binnen het verzet, maar dit is volgens serieuze historici een mythe. De verzetsstrijders hadden alle onderlinge twisten al achter zich gelaten en waren goed georganiseerd toen Bernhard zich met hen ging bemoeien, constateert C.M. Schulten bijvoorbeeld.

Als ‘Bevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten’ had Bernhard niets te zeggen over de militaire acties tegen de Duitsers en hij werd in het geheel niet betrokken bij de operaties die de geallieerden onder leiding van de ervaren veldmaarschalk Montgomery voorbereidden. ‘Monty’ vond Bernhard maar een amateur, een kwajongen, die hij niet serieus hoefde te nemen. Zelfs niet toen Bernhard vlak voor operatie Market Garden (terecht) waarschuwde dat het niet zou lukken om de Duitsers uit West-Nederland te verdrijven omdat een polderland als de Betuwe ongeschikt was voor operaties met tanks door de smalle wegen, zachte bermen en het vele water.

Die minachting van Montgomery voor Bernhard is niet zo gek, als men bedenkt dat naaste medewerkers van de prins over hem uit de school waren geklapt. Zo wisten ze te vertellen dat hij over een klein vierpersoonsvliegtuig had beschikt, een Beechcraft, die hij helderblauw met een rode neus had laten verven. Het was de enige machine in het frontgebied geweest met die opzichtige kleuren, en het was voor iedereen direct herkenbaar. Voordat de Duitsers echter de kans hadden kregen Bernhard uit de lucht neer te halen, werd de Beechcraft bij een bomaanval op de grond vernietigd. Bernhard had de machine toen door een buitgemaakt Duitse toestel vervangen, waardoor zijn omzwervingen in de lucht enorme verwarring zouden zaaien bij vriend en vijand.

Tegen het einde van de oorlog was de verstandhouding tussen Montgomery en Bernhard door diverse aanvaringen helemaal bekoeld. Aan de vooravond van de capitulatie van de Duitsers, op 4 mei 1945, stonden de verzamelde Binnenlandse Strijdkrachten van Bernhard klaar om de bezetter te ontwapenen. Maar op het laatste moment kwamen er strikte orders van Montgomery: alleen de geallieerde troepen mochten na de overgave de wapens van de Duitsers in ontvangst nemen, en niét Bernhard en diens mannen.

Het frappante is dat Bernhard zich die aaneenschakeling van pijnlijke en vernederende momenten herinnerde als de mooiste jaren van zijn leven, vol avontuur en heldendom. En wat lezen we in de bekende, door Bernhard geautoriseerde biografie van Alden Hatch? Dat Bernhard tegen het einde van de oorlog Opperbevelhebber van de Nederlandse land en zeemacht was; een hoofdstuk heeft zelfs ‘Opperbevelhebber’ als titel. Je zou het geschiedvervalsing kunnen noemen, maar zo zal Bernhard het wel niet hebben gezien.