Vergeven en vergeten (Over de moordenaar van Louis Sévèke)

Vergeven en vergeten (Over de moordenaar van Louis Sévèke)

Stel, we zouden niets onthouden. Geen geheugen, geen herinneringen, geen geschiedenis. Hoe zou ons leven er dan uit zien? Eenvoudiger, denk ik: zoals het leven in primitieve gemeenschappen, maar dan nog veel primitiever. In die gemeenschappen draagt de ene generatie een zijn kennis tenminste nog gedeeltelijk over op de volgende en kan er enige vooruitgang plaatsvinden. Als we niets zouden onthouden, zou er helemaal geen kennis worden vastgelegd of overgedragen. Die kennis zou gewoon verdampen en de samenleving zou om zijn as ronddraaien. We zouden op de tast moeten leven – als een soort dieren, maar dan zonder hun feilloze instinct.

Of we ook minder gelukkig zouden zijn? Het zou in elk geval een leven zijn zonder de ballast van het verleden. Zonder wraakgevoelens, bijvoorbeeld. Want zaken waar je geen weet van hebt, laten je onverschillig. Heeft iemand je onrecht aangedaan? Als je het niet meer weet, zul je het hem niet kwalijk nemen. Vergeven, want vergeten.

Stel, we zouden alles onthouden. Onze samenleving zou zich nóg sneller ontwikkelen dan nu, en wij zouden persoonlijk nóg meer leren van onze ervaringen en die van anderen. Ideaal, zou je zeggen, een verre sprong voorwaarts op de lange weg naar algehele perfectie. Maar hoe ideaal zou zo’n leven werkelijk zijn? Zouden we niet worden verteerd door wraakzucht?

Dat dreigt wel als je met een olifantengeheugen bent uitgerust in plaats van een gammel mensenbreintje. Het wordt moeilijk iemand te vergeven als het verleden keer op keer opspeelt: als je elke keer dat je iemand ziet weer moet denken aan elke belediging, elke achterbakse daad en elk onrecht dat hij je ooit heeft aangedaan. Want dat gebeurt dan natuurlijk. In het algemeen zijn onaangename ervaringen nu eenmaal indringender dan aangename ervaringen (wie kiespijn heeft schreeuwt het uit, wie geen gaatjes heeft, juicht daar niet om), en wegen ze al gauw zwaarder. We hebben dus eerder een negatief oordeel dan een positief oordeel over iemand, althans iemand die we kennen.

Tenzij we dat ongunstige oordeel kunnen relativeren, en inzien dat het wel erg onredelijk is iemand aan te spreken op zijn verleden. Misschien – nee, waarschijnlijk – overdrijven we wel, en had hij het helemaal niet zo slecht met ons voor. En ook al is ons ongunstige beeld niet vertekend: hij kan het verleden ook niet veranderen. Als hij zijn leven heeft gebeterd (misschien zelfs: als hij het in zich heeft zijn leven te beteren), waarom zouden we hem dan blijven achtervolgen met zijn verleden? Waarom niet iemand accepteren zoals hij is of ons zelfs richten op zijn potentieel? Hem vergeven ook al is het niet mogelijk te vergeten. Moeilijk is het wel, vergeven zonder te vergeten. Het is niet iets wat je spontaan doet, het vereist wilskracht om weerstand te bieden aan de spoken uit het verleden.

Geen wonder dat sommige mensen er niet in slagen hun wrok te overwinnen. Zeker mensen met een goed geheugen niet. Hoe meer iemand onthoudt, hoe groter zijn moordneigingen.

P.S. De moordenaar van Louis Sévèke gebruikte de naam Edmond Dantès (De graaf van Monte Christo, zie illustratie) als ‘nom de plume’!

Illustratie: Photobucket.com

Deel:

Geef een reactie